Via de blauwe deur lopen we de trappen op naar het leslokaal waar binnenkort een experience moet komen om biomassacentrales uit te leggen aan geïnteresseerden. Via de ramen is de gigantische installatie te zien. Meterslange zilverkleurige buizen, een gigantische verbrandingsoven en een fel oranje vloer met blauwe lijnen. Bakken met verschillende houtsnippers laten zien wat er verbrand wordt in de oven, en aan de muur hangt een tekening van het warmtenet van Ede, met zowel zonne- en windenergie als biomassa. Aan de tafel zitten social engineer Rik Timmermans, communicatieadviseur Lotte Wander, strategisch adviseur Wilhelm Doeleman en contentspecialist Frits van den Heijkant.
Anders dan anderen
Warmtebedrijf Ede wil graag in gesprek, zodat ze opheldering kunnen geven over hun werkwijze. Met de nationale discussie over de bijstook van biomassa in kolencentrales willen ze niet vergeleken worden. “We hebben hier echt last van de grote partijen die vanuit Amerika en Canada complete bomen importeren en verbranden. Je ziet dat in het debat voornamelijk die kant wordt belicht”, vertelt Doeleman. Een instemmende blik komt van Wander. “Dat is een discussie waar wij helemaal niet in zitten, omdat wij alles doen met lokaal en regionaal hout.” Ongeveer 70 procent van het resthout dat wordt verwerkt in Ede is lokaal tuinafval dat afvalbedrijf ACV aanlevert. Het overige deel komt van landschapsbeheer. Het gaat hierbij om de Amerikaanse Vogelkers.
Wander legt uit dat Warmtebedrijf Ede geen opdracht geeft aan landschapsbeheerders voor de levering van hout, maar dat zij inkopen wat er aangeboden wordt. Er worden op die manier geen bomen gekapt voor de stook van biomassa. “Alle bos- en landschapsbeheerders moeten zich houden aan de Wet Natuurbescherming. Op basis daarvan bepalen zij of ze een boom rooien, onderhouden of gewoon laten staan. Mensen denken dat er hele bossen in de oven gaan. Dat is hier niet het geval.” Dat betekent dat de stam van de boom niet zomaar wordt verbrand in de bio-energie installatie, maar dat deze bijvoorbeeld naar een meubelmaker gaat. Warmtebedrijf Ede koopt alleen het zogeheten resthout in, de takken bovenin de boom die nergens anders voor gebruikt worden.
Uitstoot
De biomassacentrale bij park Reehorst bestaat voor de helft uit filters. Volgens Wander is het technisch onmogelijk dat omwonenden last hebben van roetdeeltjes. “Op het moment dat mensen dat aan ons doorgeven checken we alles, van de ketel tot een geurcheck in de omgeving.” Daaruit komt naar voren dat de geuroverlast niet van de biomassacentrale afkomstig is. In minder dan 1% van de draaitijd van de ketel is er sprake van onvolledige verbranding en kan er kort een houtkachelgeur waargenomen worden. “Wanneer wij, zoals je op het filmpje zag, een onvolledige verbranding hebben, zijn wij daar altijd heel open en eerlijk over”. Zo zegt Warmtebedrijf Ede langs de deuren te gaan als er iets mis is met de verbranding.
Bij volledige verbranding komt er voornamelijk waterdamp uit de schoorsteen, de bekende rookpluim. Verder komt er wel CO2 mee, maar daar zijn geen normen voor. Voor de overige vrijkomende stoffen is wel een norm. “Nederland heeft het strengste activiteitenbesluit ter wereld als het gaat over de uitstoot. Niet van Europa, maar de wereld. Wij voldoen hier aan.”
De rest van de stoffen die vrijkomen bij de verbranding van biomassa, wordt door verschillende filters opgevangen. In een afgesloten container worden deze stoffen afgevoerd naar een speciaal bedrijf. De zogeheten vliegas wordt bijvoorbeeld verwerkt in beton en cement.
Niet goed, wel beter
Dat biomassa niet dé ultieme oplossing is, weten de mensen bij de biomassacentrale ook. “Kijk, great is the enemy of good. Alle oplossingen die worden aangeboden, worden zo onder een vergrootglas gelegd. Ze zijn niet great, maar ze zijn wel beter dan wat we nu hebben.” Wilhelm sluit zich daarbij aan. “Als je het hebt over de betaalbaarheid van de energietransitie, dan heb je biomassa gewoon nodig. Anders kan de gemiddelde Nederlander dat ook niet betalen”.
Wander voegt daar aan toe dat ze juist om deze reden ook de restwarmte van Edese bedrijven aansluiten op het warmtenet, evenals collectieve zonnewarmte. “Daarnaast loopt de vergunningsaanvraag voor een boring naar aardwarmte. Meer duurzame bronnen op het warmtenet maken het net nog robuuster en het aandeel biomassa kan hierdoor op termijn omlaag.”
Toekomstplannen
Alleen biomassacentrales zijn niet de oplossing. Warmtebedrijf Ede kijkt vooruit naar een combinatie van onder andere zon en wind. “Biomassa is dan de back-up”, legt Timmermans uit. “Voor onze technische inspiratie kijken we naar Zweden, maar wij willen ook kijken naar wat hier kan. Wat is voor ons toekomst en klimaatbestendig? Wat is goed beheer? Daarom kijken we bijvoorbeeld naar Wilgenplantages. Daar kunnen we dan oogsten wanneer wij het nodig hebben”.
Ook over de uitstoot van de CO2 wordt nagedacht. Op dit moment komt er nog een deel van deze CO2 vrij de lucht in, maar in de toekomst ziet dat er anders uit. “We willen dat er uit halen en in tanks doen. Je hebt bijvoorbeeld in de glastuinbouw agratoren staan. Die draaien om CO2 uit te stoten voor de groei van planten. Maar het kan ook gewoon in de frisdrank. Dan krijg je een echte circulaire economie en kunnen we elkaar helpen in die transitie.
Oproep
We zijn benieuwd naar jullie expertise en verhalen. Weet jij meer over het verschil tussen de Biomassacentrales in Ede en andere locaties? Wil je jouw ervaringen en mening met ons delen? Stuur dan een mail naar [email protected].
Ik begrijp nog niet helemaal hoe de biomassacentrale in Ede zoveel anders is, dan andere biomassacentrales, behalve dan het feit, dat ik lees dat ze niet actief op zoek gaan naar bomen om te verstoken. Ze doen het met ‘wat hen wordt aangeboden’ (en tuinafval en kleinere takken). Maar het is natuurlijk nauwelijks te controleren of de ‘aangeboden’ houtproducten echt niet anders dán gekapt konden worden. Ontslaat dat je van de morele verplichting om het goede te willen doen? Wat als (nu of in de toekomst) aanbieders uit winstbejag toch bomen aanbieden die niet gekapt hadden hoeven worden? Of dat de aanbieders daarna alsnog géén vervangende bomen planten, maar roofbouw plegen op de bossen? Voelt gemeente Ede en/of de biomassacentrales zich dan medeverantwoordelijk voor wat er áchter zo’n partij hout gebeurt (in dit voorbeeld: ontbossing)? We zien in andere producten al een verschuiving de afgelopen jaren. Tony’s Chocolonely ging zich ook afvragen waar hun grondstoffen vandaan kwamen. Is dat ook met onze biomassacentrales zo? Hoe ver rijkt ons verantwoordelijkheidsgevoel? Of is dat ‘een (al dan niet genomen) verantwoordelijkheid van de aanbieder van hout en dus een ver van onze bedshow zolang wij maar niet proactief zelf kappen’? Lastige vragen.
En voor wat betreft ultrafijnstof-uitstoot. Het is algemeen bekend dat slechte luchtkwaliteit de eennagrootste doodsveroorzaker is in Nederland. Hetzij rechtstreeks (door astma en andere luchwegaandoeningen en hart- en vaatziekten), hetzij secundair: slechte luchtkwaliteit (ultrafijnstof) veroorzaakt een vergrote en vervroegde kans op neurologische aandoeningen zoals Alzheimer en Parkinson, waaraan óók mensen overlijden. Deze secundaire aandoeningen, worden in de doodsoorzaakcijfers van luchtvervuiling, vaak zelfs nog buiten beschouwing gelaten. Gek eigenlijk, want op een of andere wijze blijven mensen te horen krijgen als ze Parkinson hebben dat ze ‘gewoon pech hebben gehad, genetisch’. Terwijl al jaren onderzoek heeft aangetoond dat ‘genetics load the gun, but environment pulls the trigger’. In de VS is een steeds groter wordende groep artsen en onderzoekers overtuigd dat het alleen hebben van een bepaalde genvariant, niet voldoende is, om ziek te worden. Als daarbij echter OOK nog een aantal belastende omgevingsfactoren een rol gaan spelen (roken, drinken, stress waardoor verminderde antioxidanten, maar zéker ook ultrafijnstof-blootstelling) dán pas switchen de genen ‘aan’. Een bekend werk op dit gebied is dat van Dr. Ben Lynch. Voor ieder die zich hierin interesseert een aanbeveling.
Hoe zit het nu dan toch echt met Ede en de uitstoot? Ik lees alleen dat ‘als men klaagt’ er het een en ander wordt nagelopen en -gekeken. Het venijnige van ultrafijnstof, is echter dat je er (lange tijd) geen erg in kunt hebben. Het is ultrafijnstof. Het komt via ademhaling en je longen, in je bloedbaan terecht. En afhankelijk van de mate waarin je lijf (lever) onbedoelde zaken kan afvoeren via urine, zweet of ontlasting, raakt je lijf van slag van dit soort onbedoelde indringers. En ja houtrook kun je vaak ruiken. Maar hoe zit het met de niet-ruikbare partikelen die in de lucht circuleren? Verergert dat door onze biomassacentrales in Ede? Of niet? Wie kan het zeggen? Wie meet? Wie is er eerlijk over?
Natuurlijk is men (en ben ik) kritisch, zolang er geen openheid is van zaken en we zaken niet in één oogopslag kunnen doorzien. Ik vertrouw dit soort interviews niet zomaar als er niet óók anderen aan het woord komen die op deze en andere vragen antwoord kunnen geven. Laten we blijven openstaan voor alternatieven waar weliswaar ook weerstand tegen is (windturbines) en alternatieven waar wellicht minder subsidies op zitten (heel Ede met zonnepanelen bedekken, bijvoorbeeld). Maar om alleen voor biomassa-energie te kiezen, omdat het door het rijk betaald wordt (werd; 12 november jl. stemde de Eerste Kamer al tegen grootschalige subsidies van biomassacentrales; lopende subsidie-aanvragen zoals in Ede en Arnhem laat men wel doorgaan, maar nieuwe zullen als het aan de Eerste Kamer ligt niet en masse verstrekt gaan worden, om precies al deze genoemde redenen).
Ik ben benieuwd naar een (kritischer) vervolg op dit stuk. Ik hou me aanbevolen.
Bedankt dat jullie aandacht geven aan dit onderwerp. Goeie zaak om kritisch en zelfstandig op onderzoek uit te gaan in een tijd waarin de wereld zodanig complex is geworden, dat we onmogelijk van zelfs onze (locale en provinciale en landelijke) politici kunnen verwachten dat iemand ook nog maar een totaaloverzicht heeft over alle mitsen en maren. Onbegonnen.
Maar laten we wel ons gezond verstand blijven gebruiken en helder blijven nadenken over oorzaak, gevolg. Laten we geen problemen oplossen op een manier (eventueel?) grotere c.q. nieuwe problemen veroorzaken.
Groene energie moet. Maar of biomassa-energie de enige en beste oplossing is, als je alle kanten zorgvuldig bekijkt, ik ben nog niet overtuigd. En met mij, vindt blijkbaar ook (behalve de VVD) de gehele Eerste Kamer dat: (https://www.ad.nl/politiek/eerste-kamer-wil-af-van-subsidie-op-biomassa~ac121dec/) – 12 november 2019
Beste J. van den Bos,
Allereerst wil ik u bedanken voor uw uitgebreide reactie! Ik denk dat ik voor beide schrijvers spreek wanneer ik zeg dat we het op prijs stellen dat ons artikel kritisch gelezen wordt en dat er terechte vragen bij worden gesteld. Daarom ga ik ook graag in op uw vragen en doe ik mijn best om ze zo goed mogelijk te beantwoorden. Mocht u daarna nog vragen en/of opmerkingen hebben, dan kan u ons altijd even mailen via [email protected].
U noemt als eerste het controleren van aangeboden houtproducten. Die vraag is bij ons uiteraard ook naar boven gekomen. Daarom zijn we momenteel actief bezig om contact te leggen met het bosbeheer van Ede. Hoewel Warmtebedrijf Ede een particulier bedrijf is, speelt de gemeente Ede een faciliterende rol. Zij zijn, vanuit hun bosbeheer, verantwoordelijk voor een deel van de aanlevering van de houtproducten vanuit de bos- en heidegebieden. We willen graag met hen in gesprek én meelopen om te kijken waar de producten vandaan komen, hoe deze worden aangeboden, op wat voor manier, waarom en hoe zij de toekomst voor zich zien.
Verder benoemt u ook de ultrafijnstof-uitstoot inclusief een aantal interessante punten met betrekking tot neurologische aandoeningen (en een interessante leestip!). Het is alleen maar goed dat u en anderen kritisch zijn over de uitstoot van bijvoorbeeld de niet-ruikbare partikelen. Binnenkort ontvangen wij het nieuwe rapport over de uitstoot van de biomassacentrales in Ede. Wij willen deze ook graag voorleggen aan deskundigen/experts (waar we op dit moment ook contact mee leggen) zodat we in ieder geval een deel van uw vragen kunnen beantwoorden.
Een ander punt wat u noemt is het soort interviews waarbij maar één partij aan het woord komt. Ik begrijp dat dit een beetje kan overkomen als ‘wij van WC-Eend’. Tegelijkertijd publiceren we dit interview omdat we u en andere lezers graag willen meenemen in ons onderzoek. Alle gesprekken die wij voeren willen we graag openbaar hebben. Dat neemt uiteraard niet weg dat we zéker met andere partijen in gesprek zijn en met een kritische blik dit thema verder onderzoeken!
Ik hoop dat ik hiermee uw reactie een beetje heb kunnen beantwoorden. Mocht u nog meer willen vragen of opmerkingen hebben, dan weet u ons te vinden!
Een fijn weekend gewenst!
Met vriendelijke groet,
Mirjam Wolff
Comments are closed.