Blijft de nachtopvang aan de Stationsweg? Omwonenden tegenover gemeente in de rechtbank

De nachtopvang in Ede biedt dak- en thuislozen een plek om te slapen van 17:00 uur ‘s avonds tot 09:00 uur ‘s ochtends. Tot vorig jaar wisselde de opvang elk jaar van locatie, maar sinds november heeft de gemeente besloten om de opvang vast op de Stationsweg te houden, ook in de zomer. Veel buurtbewoners, medehuurders en omliggende bedrijven van het pand zijn het hier niet mee eens. Ze klagen over overlast, zoals vandalisme, lawaai, vervuiling en agressief gedrag. 

Theo van der Veer, een bewoner uit de buurt, vertelt: “Vorig jaar winter lagen er mensen voor de ingang van de opvang, stonden er lange rijen, werd er regelmatig gevochten en was er veel afval. Ook zagen we mensen drugs dealen.”  

Ook Michel van Diejen woont in de wijk en spreekt namens een groep bewoners, plaatst grote vraagtekens bij de locatiekeuze: “Deze opvang ligt midden in een drukke omgeving, acht meter vanaf onze tuinen en langs een drukke weg. Er is te weinig privacy voor zowel de bewoners van de opvang als voor ons, de omwonenden.”

Bureau Spotlight sprak begin dit jaar met bewoners van de opvang. Ook zij herkennen dat er te weinig privacy is, zowel in de opvang als buiten. Hierdoor voelen ze zich niet altijd veilig en door het gebrek aan ruimte kunnen ze zich niet terugtrekken op een rustige plek.

Naar aanleiding van de klachten van de omwonenden heeft de gemeente een onderzoek laten uitvoeren naar de opvanglocatie. De conclusies van de externe adviseur zijn duidelijk: de huidige locatie is ongeschikt voor jaarrond opvang vanwege te weinig ruimte en voorzieningen, vooral in de zomer. Ondanks dit advies, heeft de gemeente besloten de opvang op dezelfde plek te laten. In het onderzoek zijn zo’n vijftig adviezen en verbeterpunten opgenomen om de nachtopvang beter geschikt te maken voor gebruik tijdens de wintermaanden.

Op 12 december staan de gemeente en de omwonenden van de nachtopvang tegenover elkaar in de rechtbank. Michel vertelt dat ze liever geen rechtszaak hadden willen aanspannen: “In het begin waren we niet tegen de opvang, maar de manier waarop de gemeente ons als buren heeft behandeld, zorgde ervoor dat we ons vertrouwen verloren.”

Michel legt uit dat de gemeente aanvankelijk had gezegd dat de opvang alleen in de winter open zou zijn, maar later bleek dat deze het hele jaar door zou blijven. Daarnaast werd de informatiebijeenkomst gepland vlak voor de zomervakantie van 2023, precies op een moment dat veel omwonenden al op vakantie waren of bijna zouden vertrekken. De gemeente stelt dat ze tijdens de bijeenkomst nog niet wisten dat de opvang jaarrond open zou zijn; dat is pas later besloten.

Michel benadrukt verder dat de buurt in eerste instantie niet direct in bezwaar wilde gaan. “We wilden liever in gesprek met de gemeente en voorstellen om een tijdelijke vergunning te verlenen, zodat we samen konden kijken of de locatie wel geschikt zou zijn. Maar die mogelijkheid was er niet, waardoor we uiteindelijk gedwongen werden om toch bezwaar te maken.”

De zorgen van de buurtbewoners zijn niet alleen gericht op hun eigen woonsituatie. Michel wijst ook op de omstandigheden voor de mensen die in de opvang verblijven. Volgens hem is de locatie simpelweg niet geschikt, zelfs niet met forse investeringen, en biedt het te weinig ruimte en privacy voor de gebruikers.

Het rapport benoemt diverse problemen zoals: onvoldoende privacy voor de bewoners, een gebrek aan begeleiding, en een mix van verschillende doelgroepen in een kleine ruimte. Dit vergroot de kans op onveilige situaties, zowel binnen als buiten de opvang.

Een belangrijk punt uit het onderzoek is de buitenruimte. In de zomer zijn de bewoners vaker buiten, en daarom is een duidelijke afscheiding tussen de opvang en de omliggende huizen nodig. De adviseur adviseert om het terrein beter af te schermen en een privéruimte te maken waar bewoners uit het zicht kunnen verblijven.

“De expert bevestigt wat wij al die tijd al zeggen: deze plek is nu niet geschikt,” aldus Theo. “Er is geen duidelijke afscheiding, en dat is volgens de adviseur nodig om de situatie te verbeteren. Maar dat kan niet, omdat de opvang direct aan de openbare ruimte ligt. Zodra bewoners naar buiten stappen, staan ze op straat en in het zicht.”

Volgens de gemeente zijn de aanbevelingen in het rapport genoeg om de huidige locatie geschikt te maken voor gebruik in zowel de zomer als de winter. Ze benadrukken dat het onderzoek niet bedoeld was om te beoordelen of de plek nu al geschikt is, maar om suggesties te geven om de locatie geschikt te maken voor jaarrond gebruik. 

De gemeente heeft tot nu toe de volgende aanbevelingen overgenomen: er zijn extra sanitaire voorzieningen en ventilatieroosters geplaatst, met een totale kostenpost van 33.000 euro. Daarnaast is de intake verplaatst naar een andere plek om de drukte te verminderen. Ook gaat de gemeente de dagopvang vanaf het nieuwe jaar uitbreiden van vijf tot zeven dagen in de week om meer continuïteit in de begeleiding te bieden. 

Uit openbaar gemaakte documenten blijkt dat ook zorgverleners tijdens de aanbesteding twijfels hadden over de geschiktheid van de locatie voor de nachtopvang. Ze hebben het gebouw bekeken en aangegeven dat het niet voldeed aan de basisvoorwaarden voor goede zorg. Ze vroegen ook welke verbeteringen de gemeente zou aanbrengen, bijvoorbeeld voor slaapplaatsen, sanitaire voorzieningen en veiligheid.

De bewoners twijfelen aan de zorgvuldigheid waarmee de locatie is gekozen. “Binnen twee weken na een motie in de gemeenteraad was de beslissing al gemaakt. Dat is veel te snel voor zo’n belangrijke keuze,” zegt Michel. Morgen moet de gemeente in de rechtbank aantonen dat ze weloverwogen hebben gehandeld.

Uit documenten die Bureau Spotlight heeft ingezien, blijkt dat de gemeente in februari een lijst heeft opgesteld met mogelijke locaties voor een nachtopvang. Deze lijst was vooral bedoeld voor een tijdelijke winteropvang en hield geen rekening met de eisen voor een opvang die het hele jaar open zou zijn. Hoewel de gemeente aangaf dat de lijst zowel nieuwe als eerder onderzochte locaties bevatte, bleek dat de meeste locaties al verouderd waren of uit oude lijsten kwamen. Veel van deze locaties werden afgekeurd omdat ze te klein waren, niet voldeden aan het bestemmingsplan, of omdat ze niet over essentiële voorzieningen beschikken, zoals douches .

Uiteindelijk koos de gemeente voor de locatie aan de Stationsweg. Deze werd geselecteerd omdat die snel beschikbaar was en groot genoeg leek. Maar op de lijst zelf stonden al twijfels genoteerd over de geschiktheid van de locatie. Bij de Stationsweg werd specifiek vermeld dat de ruimte mogelijk te beperkt was. Ook moest het bestemmingsplan worden aangepast en waren er verbouwingen nodig om de locatie gereed te maken.

Michel vindt dit tegenstrijdig: “Het verbaast me dat ze eerst zeggen dat de locatie snel klaar zou zijn, maar nu blijkt dat er toch nog veel werk aan is.” 

Volgens de gemeente zijn de twijfels over de ruimte weggenomen na verder onderzoek. Dit onderzoek concludeerde dat er voldoende plek zou zijn voor twintig personen. Toch benadrukt het rapport van de onderzoeker dat er voldoende binnenruimte moet zijn om de veiligheid en het welzijn van de bewoners te waarborgen. Gebrek aan ruimte kan namelijk leiden tot spanningen, gebrek aan privacy, en moeilijkheden bij het scheiden van verschillende doelgroepen.

Naast de organisatorische uitdagingen kost de opvang de gemeente ook extra geld. In 2024 zijn de extra kosten voor nacht-, nood- en dagopvang geschat op 1,3 miljoen euro. Hierdoor moet de gemeente 500.000 euro uit de reserve halen. 

Wat de gevolgen gaan zijn van de uitspraak morgen, is nog onduidelijk. Michel verwacht niet dat de rechter meteen de vergunning intrekt; “Het zou voor de buurt én voor de mensen in de opvang zelf goed zijn als er eindelijk een betere oplossing komt. De gemeente moet gedwongen worden om serieus naar een alternatieve plek te zoeken.”