Wil je het hele artikel lezen?

Word Supporter van Spotlight door gratis lid te worden van de nieuwsbrief en lees alle artikelen helemaal gratis!

Een half uur voor de opening van de nachtopvang om 17.00 staat er al een rij voor de ingang. “Mensen zijn moe, hebben het koud en zoeken een plek om uit te rusten”, vertelt Raymond (40), die eerder dit jaar een paar nachten in de opvang heeft geslapen en afgelopen winter ook in de rij stond. Volgens Raymond voel je de onrust. “Want als je te laat bent, is er misschien geen plek voor je.” 

De afgelopen maanden hebben in Ede ongeveer 120 mensen gebruikgemaakt van de nachtopvang. Dit is een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. Het is zo druk dat mensen er soms in de woonkamer slapen. Ook zijn er bij temperaturen onder de nul, als er niemand geweigerd mag worden, hotelkamers voor mensen geboekt. De drukte in de Edese opvang is niet uniek: het aantal dak-thuislozen neemt in heel Nederland toe. De belangenvereniging Valente spreekt van een onhoudbare situatie. 

Toch sluit de opvang weer vanaf 1 mei. De gemeente hoopt voor de laatste keer. Ze zijn namelijk van plan om de locatie de komende maanden te renoveren, zodat de opvang vanaf aankomende winter het hele jaar open kan. 

Jojobeleid

Ede worstelt al jaren met het opzetten van een geschikte nachtopvang voor dak-thuislozen. Op basis van het uitgangspunt ‘niemand slaapt tegen zijn wil op straat’ opent Ede in 2019 een tijdelijke nacht-dagopvang. Dit werd gedaan door het plaatsen van containers op het Kazerneterrein. Deze waren bedoeld voor ‘problematische buitenslapers’, met als doel de overlast in de openbare ruimte af te laten nemen. 

 

In 2020 vindt de gemeente een nieuwe locatie in het PMT-gebouw, ook op het Kazerneterrein. In de jaren die volgen regelt de gemeente de opvang elke winter last-minute, op een wisselende plek. In 2021 waren dit kamers in het toenmalige Hotel De Paasberg, en in 2022 werd een tent geplaatst bij zwembad De Vrije Slag in Bennekom. 

 

Het jojobeleid zorgt voor hoge kosten en ondermaatse opvang. Daarom dient de raad in juni 2023 een motie in waarin staat dat het college voor het eind van 2023 met een permanente oplossing moet komen. Twee weken na de motie komt (toenmalig) wethouder Leon Meijer met een optie voor een nieuwe locatie dicht bij station Ede-Wageningen: een pand aan de Stationsweg, waar afgelopen winter (tot vandaag) ongeveer 120 mensen een slaapplek vinden. De locatie komt in 2023 als enige geschikte plek naar voren uit een onderzoek van de gemeente, waarbij gekeken is naar omvang en beschikbaarheid van mogelijke locaties op de lange termijn. 

Een overzicht van de locaties van de nachtopvang van de afgelopen jaren
Een overzicht van de locaties van de nachtopvang van de afgelopen jaren

Vorig jaar nam Bureau Spotlight een kijkje in de nachtopvang in Bennekom. Bewoners spraken over een onhygiënische en onveilige situatie. Ook schreven we over de hoge kosten van de nachtopvang vanwege het tijdelijke karakter en de gevolgen van de sluiting van de nachtopvang. Deze artikelen zijn hier te lezen. 

Klachten van buren

De huidige nachtopvang is een bed-bad-broodvoorziening. Mensen zijn er van 17.00 tot 9.00 uur welkom, en krijgen er eten en een slaapplek. De eenvoudig ingerichte opvang biedt slaapruimte voor twintig mensen in de vorm van opgebouwde houten hokken, met daarin eenpersoons- of stapelbedden. In sommige hokken staat een bench voor een huisdier. 

De locatie ligt tussen een autobedrijf en een rij huizen. Tussen opvang en de tuin van de huizen zit een paar meter. De tien buren uit het rijtje en wat andere omwonenden trekken begin dit jaar aan de bel bij de wethouder en sturen een e-mail naar alle raadsleden. Ze voelen zich sinds de komst van de nachtopvang onveilig: ze spreken over vernielingen, horen geschreeuw in de achtertuin en voelen zich geïntimideerd. “We zien mensen buiten hun behoefte doen, er ligt afval op de grond en mensen vertonen agressief gedrag”, vertelt Michel van Diejen, die namens de buren de mail stuurde.

Volgens Rina Beers, beleidsmedewerker bij de branchevereniging Valente, draagt de drukte in de opvang eraan bij dat de sfeer er vaak onveilig voelt. “We zien dat mensen ontregeld raken doordat de nachtopvang zo vol zit. Ze raken wanhopig en dit uit zich soms in agressie richting medewerkers.” Beers adviseert dan ook om de gebruikers van de opvang niet met elkaar op een kamer te laten slapen. 

Raymond heeft ervaren hoe het is om in de opvang met meerdere mensen op een kamer te slapen. Hij voelde zich hierdoor niet altijd veilig: “Je zit dicht op elkaar. Terwijl iedereen in een soort overlevingsmodus zit en je om je heen geschreeuw hoort.” 

Om de veiligheid van de gebruikers van de opvang, de omwonenden en de medewerkers te waarborgen, stelde de gemeente Ede in samenwerking met de politie, en het Leger des Heils een beheerplan op. Hierin staan huisregels om  overlast te voorkomen. Volgens de buren wordt dit plan niet nageleefd, zo zien ze dat mensen na 22.00 wel de opvang binnenkomen en dat er alcohol en andere verdovende middelen worden gebruikt, wat in strijd is met het beheerplan. 

Voor de buren is het huidige beheerplan van de nachtopvang niet toereikend genoeg voor de sociale veiligheid. Naast de overlast die ze zelf ervaren maken ze zich ook zorgen over de veiligheid van de gebruikers van de opvang. 

“We zien ze steeds meer afglijden”

In de nachtopvang wordt geen zorg verleend. En dat terwijl een steeds grotere groep wel zorg nodig heeft: de drukte in de opvang wordt namelijk voor een deel veroorzaakt door een gebrek aan zorgplekken, waardoor mensen die zorg nodig hebben in de opvang terechtkomen. Denk aan mensen met verslavings- of psychiatrische problematiek, die geen geschikte plek kunnen vinden in het vastgelopen zorgsysteem. Volgens Beers draagt een opvang waar alleen minimale hulp wordt geboden niet bij aan het herstel van de doelgroep: “Mensen blijven langer dakloos, ze worden veel zieker dan nodig, we zien ze steeds meer afglijden.”

Ook Raymond zag dit gebeuren in de nachtopvang. Tijdens zijn verblijf hadden meerdere mensen medische zorg nodig. Zo vertelt hij over een man die een wond aan zijn been had, maar doordat hij niet in rust kon herstellen, werd dit alleen maar erger, waardoor er nu een stuk van zijn teen geamputeerd moet worden. 

Belangenvereniging Valente is dan ook geen voorstander van een nachtopvang als bed-bad-broodvoorziening. Ze noemt het een ‘beleidsarme’ benadering die niet gericht is op verbetering van de situatie van dakloze mensen, maar op het verbeteren van de openbare orde en veiligheid. “Het is niet veilig, het is niet hygiënisch en het brengt veel onrust met zich mee”, legt Beers uit. Valente deed onderzoek naar de staat van de nachtopvang in Nederland, en concludeerde: “van de nachtopvang wordt niemand beter”. Het rapport stelt: “Soms komen mensen slechter uit de nachtopvang dan dat ze erin gingen.” 

De gemeente geeft aan dat de nachtopvang altijd een tijdelijke voorziening is en wanneer mensen een hulptraject aangaan, ze naar een andere locatie of voorziening gaan. Van de mensen in de nachtopvang wordt dan ook verwacht dat ze zelf op zoek gaan naar een hulptraject. 

Extra opvang

Raymond werd tijdens zijn verblijf in de nachtopvang opgevangen door Stichting Ontmoeting in de dagopvang. De dagopvang gaf Raymond een plek om te rusten; “Zonder de dagopvang ziet het leven op straat er een stuk somberder uit.”De dagopvang is sinds november nieuw in Ede. Het is een plek waar mensen terecht kunnen voor drinken en eten, of om een spelletje te spelen. Buurtzorg, een thuiszorgorganisatie, is aanwezig om eventuele medische zorg te verlenen. Ook kan er hulp geboden worden bij het zoeken naar passende zorg.

Alma van Engelenhoven is vrijwilliger bij Stichting Ontmoeting en wijkverpleegkundige bij Buurtzorg. Toen Van Engelenhoven afgelopen november in de dagopvang kwam, schrok ze van het aantal dak-thuislozen met medische klachten.. “Er was iemand met zo’n hoge bloedsuikerspiegel dat de meter het niet meer aankon. Als we mensen tijdig kunnen behandelen, kan dat complicaties voorkomen, bijvoorbeeld wondinfecties. De dagopvang zorgt ervoor dat we mensen in rust en op een schone plek kunnen behandelen”, legt ze uit. 

Van Engelenhoven is blij dat de dagopvang wel open blijft de komende tijd, omdat ze mensen snel ziet afglijden als ze een paar nachten op straat slapen. Ook zorgt de dagopvang ervoor dat de dak-thuislozen in beeld blijven.

Ingang van de nachtopvang aan de stationsweg Image credit: Mathanja van Houwelingen

Een toekomstbestendige opvang

Of de nachtopvang aankomende winter weer op de huidige locatie open gaat, en daar ook permanent kan blijven, is intussen nog de vraag. De buren zijn een beroepsprocedure gestart tegen de omgevingsvergunning. Er bestaat een mogelijkheid dat de rechtbank beslist dat de omgevingsvergunning ingetrokken wordt, en er een streep komt door de gemeentelijke plannen.

De komende maanden is de gemeente van plan het pand aan de Stationsweg 109 te renoveren, Zo gaan ze onder andere een aantal toiletten toevoegen en de doucheruimte anders inrichten. De gemeente stelt ook dat ze kritisch naar het beheerplan aan het kijken zijn en de komende maanden in gesprek wil met alle betrokkenen van de opvang om verbeterpunten te inventariseren en daar waar mogelijk op te pakken. 

Valente doet naar aanleiding van haar onderzoek meerdere aanbevelingen voor een veilige nachtopvang. Zo benadrukt ze het belang van een prikkelvrije omgeving waar gebruikers van de nachtopvang zich kunnen terugtrekken. Het liefst zouden ze zien dat de verschillende groepen die gebruikmaken van de opvang van elkaar gescheiden worden. Bijvoorbeeld een aparte opvang voor jongvolwassenen en het scheiden van mensen met en zonder verslavingsproblematiek. 

Daarnaast is volgens Valente een gemeenschappelijke ruimte waar mensen elkaar kunnen ontmoeten voor ontspanning en een schone leefomgeving van belang. Voor verdere ontwikkeling van de nachtopvang adviseert Valente om meer gebruik te maken van ervaringsdeskundigheid, aangezien hier nog te weinig aandacht voor is.

De sluiting van de nachtopvang brengt ondertussen veel spanning mee voor de gebruikers. “Mensen voelen zich onrustig, moe en gestrest”, vertelt Raymond. Samen met Stichting Ontmoeting helpt hij de mensen die straks weer op straat komen. 

Hoe goed heeft dit artikel je geïnformeerd?
Wederhoor

Bureau Spotlight vroeg de gemeente Ede om reactie op het overtreden van het beheerplan. Ze geven aan dat er inderdaad niet altijd aan het beheerplan gehouden kan worden en dat ze op die momenten zoeken naar een passende oplossing. Daarnaast wordt er soms door de medewerkers in de opvang een keuze gemaakt om het gebruik van middelen te gedogen. 

Volgens de gemeente en het Leger des Heils zijn er geen situaties bekend waarbij de medewerkers in de nachtopvang zich onveilig voelen. 

De gemeente is op de hoogte van de zorgen van de buren en zegt hierover dat ze in samenspraak met alle betrokkenen proberen om de zorgen weg te nemen door maatregelen te nemen of het gesprek aan te gaan. 

 

profielfoto-bs

Mathanja van Houwelingen

Onderzoeksjournalist

Voor Bureau Spotlight doet Mathanja onder andere onderzoek naar dakloosheid en armoede. “In de onderzoeken die ik doe, spreek ik vooral …
Profile page