Gemeente Ede trekt stekker uit fonds en loopt waarschijnlijk duizenden euro’s mis voor cultuur vanuit bedrijfsleven

The Art of Ede, Classic Meets Metal, Cinema in the park, en de online editie van de Uitmarkt: allemaal projecten waarbij Stichting Cultuurfonds Ede betrokken was en dus mede mogelijk gemaakt door Edese bedrijven. Het fonds ontving de afgelopen drie jaar in totaal 400.000 euro om het lokale kunst- en cultuuraanbod te versterken door onder andere samen te werken met het bedrijfsleven. Die subsidie stopt.

Op 7 juli 2020 trekt gemeente Ede officieel de stekker uit het cultuurfonds. “De doelen van het fonds zijn zeer beperkt gerealiseerd”, zo luidt het collegebesluit. Ze baseren zich op het rapport Berenschot dat in opdracht van de gemeente is uitgevoerd. De voornaamste reden voor het stoppen van de subsidie is dat het fonds in 2020 op eigen benen had moeten staan. Tegelijk blijkt dit op voorhand al een stevige doelstelling. In het rapport valt te lezen dat “een fonds dat publiek geld inzet om bijdragen vanuit het bedrijfsleven te mobiliseren nergens in Nederland blijkt te werken”. Ze refereren aan onder andere het Cultuurfonds Eindhoven en aan Amsterdam Marketing dat een gelijksoortig project opstartte.

Uit het jaaroverzicht van 2019 blijkt dat er 69,250 euro beschikbaar is gesteld voor culturele evenementen vanuit het bedrijfsleven. Dit bedrag is gebaseerd op sponsoring, kortingen en bijdragen van lokale (horeca-)ondernemers. In totaal haalt het fonds dat jaar 95.750 euro extra inkomsten op (in dit bedrag zijn landelijke fondsen en gemeentelijke subsidies ook meegerekend). 

Daarnaast is door het fonds ook het Cultuurplatform Ede ontstaan, een orgaan waarin vijftien instellingen en organisaties geregeld samenkomen. Zo’n samenwerking was er voorheen niet. Stephan Beumer, mede-oprichter van Astrant, was ook betrokken bij het Cultuurplatform: “Voorheen organiseerden de culturele instellingen events vaak afzonderlijk. Door de vergaderingen van het platform spreek je elkaar vaker en kunnen we sneller schakelen. We hebben bijvoorbeeld panden uitgewisseld voor activiteiten.”

Het bestuur van het Cultuurfonds wordt per mail geïnformeerd over het gemeentebesluit. Zij zijn teleurgesteld over de gang van zaken. In een publicatie van Ede Stad laten ze weten “met verbazing, maar ook irritatie en frustratie, kennis genomen te hebben van de evaluatie.”

Corine van Ruissen, voormalig cultuurcoördinator van het Cultuurfonds, vertelt: “In de brief die wij ontvingen was de gemeente positief over de realisaties, maar de toon van het collegebesluit en het persbericht was totaal anders. Wij zouden doelen ‘zeer beperkt gerealiseerd hebben’. Als dat daadwerkelijk de reden was, dan hadden ze dat ons gewoon kunnen vertellen. Dan hadden ze de kosten voor het rapport, 8.000 euro, beter aan cultuur kunnen besteden”.

In januari 2019 besluit het bestuur een brief aan wethouder Veltman te schrijven. Aanleiding: ze willen opheldering over de toekomst van het Cultuurfonds. Penningmeester André Overeem deelt: “De gesprekken met de wethouder liepen moeizaam, al vrij snel werd mij duidelijk dat dit fonds geen doorgang zou vinden na de afgesproken drie jaar.” 

Corine van Ruissen bevestigt dat het besluit niet onverwacht kwam: “We wisten dat het eindig was, maar we hebben besloten er met elkaar vol voor te gaan”. Een inhoudelijke reactie op de brief is er niet gekomen. “Die brief ligt daar nog steeds”, aldus Overeem.

Uiteindelijk was het Cultuurplatform Ede het meest geschikte orgaan dat over het functioneren van het fonds had kunnen oordelen volgens Corine van Ruissen. Stephan Beumer begrijpt niet waarom de gemeente niet met hen heeft gesproken over dit besluit. “De stekker uit het fonds trekken zorgt alleen maar voor verliezers en het is nog maar de vraag of wat ervoor terugkomt beter is dan wat er was.”

Op initiatief van Gertjan Koster (GB) en Stephan Neijenhuis (D66) komt er een informatieve bijeenkomst waarin het college dat besluit kan toelichten. Neijenhuis vertelt, “Het is niet alleen een bezuiniging op cultuur maar ook kapitaalvernietiging. Tijd en geld en samenwerkingsverbanden gaan verloren. Er wordt iets afgebouwd, waar drie jaar aan gewerkt is”. 

Volgens Neijenhuis ontbreekt het vooral aan visie: “Als er nou een enorme visie achter zat dan was het stoppen met het fonds niet zo’n groot probleem geweest. Maar in het coalitieakkoord kunnen we lezen dat dit het enige is wat gebeurde op cultureel gebied.”

Zoals hierboven beschreven was het fonds ook in het leven geroepen om het bedrijfsleven actief te  betrekken bij culturele projecten. De verbinding is onder andere gelegd met Pathé, Verhuurstad, Redrum, ITN en 4PS.

Uit een rondvraag blijkt dat gemeente Ede er niet vanuit hoeft te gaan dat er automatisch weer geld beschikbaar komt voor gemeentelijke culturele projecten. Ondernemers zijn het niet eens met het besluit en hoe dat vervolgens gecommuniceerd is, zowel naar de cultuursector toe als naar de bedrijven. 

Een van de betrokken ondernemers is de Edese Alex Bik, directeur van BIT datacenters. “De gemeente neemt op een intransparante manier besluiten die haaks staan op onze waarden en daar willen wij niet mee geassocieerd worden.” Bik ondersteunt de Heideweek al jaren en heeft dit jaar de digitale editie van de Uitmarkt gesponsord en het podium en de techniek verzorgd. “Als er iemand op de deur bonkt voor sponsoring denken we graag mee, maar we zijn terughoudend om financieel bij te dragen. In het geval van het Cultuurfonds deden we dat wel. Maar nu blijkt dat dit is hoe de gemeente omgaat met cultuursponsoring, is een financiële bijdrage in de toekomst absoluut niet vanzelfsprekend!”

Dat geldt ook voor André Overeem, eigenaar van 4PS en penningmeester van het fonds. Hij heeft  indirect projecten financieel ondersteund namens zijn bedrijf. ”Ik vond het een prachtig initiatief om het bedrijfsleven te betrekken bij cultuur.” Hij vertelt over het collegebesluit: “Wij zijn in het bedrijfsleven gewend dat je besluiten maakt op faire gronden, als je een stichting start en je wil ermee stoppen, dan moet je dat motiveren. Je kan dan niet met zo’n verhaal komen. Een financiële reden is natuurlijk ook een reden, maar vertel dat dan gewoon! Zo’n rapport op laten stellen door een onafhankelijk instituut roept eerder vraagtekens op dan dat het hun besluit motiveert.”

Raadslid Stephan Neijenhuis (D66) herkent zich in het beeld van intransparantie. De aanloop naar het cultuurfonds begon in 2015, het stoppen daarvan was enkel een collegebesluit. Op 7 juli was het besluit genomen en dat bleef onder embargo tot 9 juli. Dat was de laatste dag voor het zomerreces.

Hij blikt terug op afgelopen zomer: “De timing was opvallend. Het voelde als het wegmoffelen van het besluit, omdat het tussen de ingekomen stukken was verstopt,” aldus Neijenhuis. “Ook het onderzoeksrapport is niet automatisch naar de Raad gestuurd, ik heb er om moeten vragen.”

De gemeente geeft aan op zoek te zijn naar een nieuwe cultuurmakelaar. Hiervoor komt 34.000 euro beschikbaar. “Dat is natuurlijk een vreemd verhaal, want die makelaar was er natuurlijk gewoon al. Dat was Corine!” vertelt Alex Bik aan de telefoon. 

Nu de bal bij de gemeente komt te liggen, zijn er zorgen over de politieke invloed op het cultuurbeleid. De opties die nu op tafel liggen voor de huisvesting van de makelaar zijn of bij de gemeente, of bij Cultura. Problematisch volgens de Raadslid Pieter Kool [SGP]: “Je moet je dan afvragen in hoeverre zo’n makelaar in beide gevallen onafhankelijk kan functioneren.“

Corine hoopt dat projecten wel doorgang blijven vinden en dat samenwerkingen standhouden, maar Stephan Beumer geeft aan dat een nieuwe vergadering met de betrokkenen van het Cultuurplatform nog niet gepland staat. Hij deelt: “De gemeente, die het initiatief nu oppakt, geeft per mail aan de bijeenkomst op te schorten tot de Raad duidelijkheid geeft over het vervolg van het fonds.”

Reactie gemeente Ede

We hebben de gemeente Ede meerdere malen gevraagd om een interview, maar dit verzoek werd afgewezen. In een schriftelijke reactie op de publicatie geeft een woordvoerder aan: “Het college van B en W heeft nagedacht hoe de activiteiten na afloop van deze subsidie het beste kunnen worden voortgezet. Met het aanstellen van een Edese cultuurmakelaar wil het college ervoor zorgen dat de activiteiten waar de cultuursector het meest behoefte aan heeft, voor de toekomst behouden blijven. Dit in een vorm die beter aansluit bij de ambitie en financiële mogelijkheden om culturele partijen met elkaar te blijven verbinden.”

Inhoudelijk gaat de gemeente in de reactie niet in op de verwachte daling van inkomsten uit bedrijfsleven, het (voorlopige) gat dat ontstaat in samenwerkingsverbanden en ook de motivatie voor het onderzoeksrapport wordt niet toegelicht.

Beide ondernemers geven aan, los van het dossier Cultuurfonds, een goede goede relatie te hebben met de gemeente. Zij werden (indirect) door wethouder de Pater bedankt voor hun inzet.