“Het voelt als overleven” 1000 Edese kinderen groeien op in financiële nood

Anouk komt met twee boodschappentassen terug van de voedselbank. Ze loopt naar de keuken, schept een kop erwtensoep in voor zichzelf en gaat op de bank zitten. Haar zoon Lars van vijf zit aan tafel te spelen met Lego en haar dochter Tess van acht speelt buiten met een skippybal. Anouk is een alleenstaande moeder en woont in Bennekom. Wegens ziekte kan ze niet werken en moet ze rondkomen van een uitkering. Hierdoor leeft ze onder bijstandsniveau, wat op dit moment 1135,88 euro per maand ligt, en dat is naar eigen zeggen “best wel pittig”.

Het Centraal Planbureau schat in augustus 2022 dat het aantal arme personen in Nederland als gevolg van de inflatie en de achterblijvende loonstijging zal toenemen van 1,1 miljoen naar bijna 1,3 miljoen. Ook is er meer aandacht voor armoede, sinds de Toeslagenaffaire, coronacrisis en energiecrisis. Kortgeleden maakte het NOS Jeugdjournaal een extra uitzending over armoede onder kinderen in Nederland. In 2022 leven zeker 200.000 kinderen in armoede: gemiddeld twee kinderen per klas. Het CBS rapporteert dat in 2021 in Ede 1000 kinderen onder de lage-inkomensgrens leven. Dat zijn er 1 op de 25.

Armoede heeft een groot effect op de ontwikkeling van kinderen. Meerdere wetenschappelijke onderzoeken laten dit zien. Paul Leseman, hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit Utrecht, bevestigt dit: “Er is een hardnekkige relatie tussen armoede en lagere schoolprestaties, minder kansen in de samenleving en een ongezonde levensstijl.” 

“Armoede betekent in de basis dat iemand niet genoeg middelen heeft voor eerste levensbehoeften, zoals voedsel, water, kleding, onderdak en gezondheidszorg”, zegt Sam van Alebeek van het Armoedefonds. Leseman ziet dat dit gebrek aan middelen vaak samengaat met stress en negatieve emoties in het gezin. “Dat kan leiden tot gedragsproblemen bij kinderen. Voordat ze aan hun leven beginnen, staan ze eigenlijk al 10-0 achter”, vertelt Leseman. 

“Armoede heeft ook invloed op kinderen doordat ouders minder geld kunnen investeren in de ontwikkeling van hun kinderen, zoals het kopen van speelgoed, boekjes en abonnementen op sportclubs,” vertelt Leseman. Dit kan leiden tot sociale armoede, ziet ook Sam van Alebeek van het Armoedefonds: “Sociale armoede is als mensen niet kunnen deelnemen aan het normale maatschappelijke leven. Met als gevolg vaak uitsluiting.” 

Het gebrek aan geld heeft invloed op het dagelijks leven van Anouk en haar gezin. “Ik probeer altijd alles wel te compenseren voor mijn kinderen, maar soms heb ik geen keuze. Als mijn vriendinnen bijvoorbeeld samen iets leuks gaan doen met hun kinderen kunnen wij niet mee. Ik geloof dat mijn kinderen niets tekortkomen, maar de situatie blijft lastig.”

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van het armoedebeleid. Elke gemeente doet dit op zijn eigen manier, blijkt uit onderzoek van Save the Children en Defence for Children. In de gemeente Ede kunnen mensen financiële steun vragen in de vorm van inkomensregelingen. Grofweg zijn dit potjes voor verschillende soorten uitgaven, zoals een Kindpakket en ondersteuning van hoge zorgkosten. Elke regeling moet apart worden aangevraagd. Daarnaast zet de gemeente zich in om te voorkomen dat mensen in armoede terechtkomen, en ondersteunt ze inwoners met schulden.

In de gemeente Ede mogen gezinnen die onder de 130 procent van de bijstandsnorm vallen, inkomensregelingen aanvragen. Die grens ligt dit jaar voor een stel met twee kinderen op 2109 euro, en alleenstaand met twee minderjarigen op 1477 euro. Bureau Spotlight vroeg de gemeente naar de exacte cijfers over het aantal personen in armoede. Zij weet uit gemeentelijke data dat er 444 huishoudens met kinderen in de bijstand zitten. Ze kan geen data leveren op individueel niveau of van minderjarigen. Volgens het CBS leven in 2021 7,6 procent van alle inwoners van Ede onder de grens van 130 procent. Voor kinderen is dit 6,6 procent. Dat zijn 8700 Edenaren en 1600 minderjarigen.

Anouk leeft met haar gezin van vijfentachtig euro per week. Naast een bijstandsuitkering zit ze ook in de schuldsanering. De Bennekomse vertelt dat ze het lastig vindt om alle beschikbare financiële hulp aan te vragen bij de gemeente. “Het invullen van al die formulieren was voor mij altijd een uitdaging, en kostte me veel tijd en energie. Gelukkig word ik nu geholpen door een schuldhulpverlener. Zonder hem was het me niet gelukt. ”

Jan de Kluijver, secretaris bij Diaconaal Platform Ede, herkent de uitdaging van Anouk. “De moeilijkheden kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals onvoldoende digitale of taalvaardigheden, gebrek aan vertrouwen in de overheid of angst voor financiële verplichtingen”, aldus Kluijver. “Mensen in armoede hebben vaak minder opleiding en carrièrekansen, waardoor ze minder vaardigheden hebben om regelingen aan te vragen. Bovendien kan langdurig leven in armoede de vaardigheden om dingen te overzien beperken. Het kunnen begrijpen en aanvragen van regelingen kan daarom een extra uitdaging vormen.”

Anouks dochter gaat naast haar moeder op de bank zitten. Ze vertelt dat ze weinig merkt dat haar moeder minder te besteden heeft. “Ze moet alleen even wachten tot ze op voetbal kan“, vult Anouk aan. “Daar krijgen we binnenkort hopelijk geld tegoed voor.” Desondanks heeft Tess geen gevoel dat ze iets mist. “Dankzij hulp van familie en vrienden komt ze eigenlijk niks tekort”, concludeert Anouk.

“Armoede is een vicieuze cirkel die van de ene op de andere generatie kan worden doorgegeven”, aldus Leseman. “De overheid kan deze cyclus doorbreken door onder andere het inkomen van de ouders te verhogen. Er worden op grote schaal experimenten uitgevoerd om het effect van inkomensverhoging van ouders te onderzoeken. De resultaten tonen aan dat wanneer ouders meer inkomen ontvangen, ze meer boeken en speelgoed kopen voor hun kinderen en minder vaak een extra baan hoeven te nemen, wat resulteert in minder stress en meer tijd voor de kinderen. ”

Terwijl Anouk de laatste happen van haar erwtensoep eet, spreekt ze haar gedachten uit:  “Ik kan zelf nooit iets opzijzetten om te sparen. Die vijfentachtig euro is eigenlijk niet genoeg. Je kunt er wel van rondkomen, maar wat voor kwaliteit van leven heb je dan? Er zijn bepaalde dingen die je echt moet missen en dat voelt als overleven.”