Hoe nu verder met station Ede-Wageningen?

In de eerste fase melden zich voldoende bouwondernemingen die belangstelling hebben. Op dat moment lijken er nog geen problemen te zijn. Enkele maanden later doet slechts één partij een aanbieding, maar de voorziene kosten overschrijden het budget. De projectorganisatie maakt op 11 december 2018 bekend dat de aanbesteding is stopgezet. “Vanwege te hoge inschrijvingen door bouwpartijen is de procedure afgebroken,” luidt de toelichting.

Projectmanager Berry van den Hout is namens ProRail verantwoordelijk voor dit project. “De teleurstelling was groot”, blikt hij terug. “De voorbereidingen op zo’n groot project duren jaren. Als het dan zover is om te bouwen, dan kijk je daar ook echt naar uit.”

Inmiddels zijn negen maanden verstreken. Achter de schermen bereidt het projectbureau een nieuwe aanbesteding voor. Van den Hout: “We hopen dat we in 2021 kunnen starten met de bouw.” De wettelijk aanbestedingseisen zijn streng; hetzelfde project nog een keer aanbesteden met een hoger bedrag mag niet en dit betekent dat alle stappen nogmaals doorlopen moeten worden.

De projectorganisatie kijkt nu of er met kleine aanpassingen nog op de bouwkosten bezuinigd kan worden, zonder dat het nieuwe station wezenlijk verandert. Sabine van den Berg, omgevingsmanager bij projectbureau Spoorzone: “Als de veranderingen wel groot zijn, dan leggen we de plannen weer voor aan de gemeenteraad.”

Het zoeken naar extra budget staat vooralsnog niet op de agenda. Harry van Huijstee, fractievoorzitter van de PvdA: “Als je extra geld vraagt, betekent dit weer extra vertraging. Dan moeten alle betrokken partijen – gemeente, NS, ProRail, de provincie en de rijksoverheid – eerst geld vinden en overeenstemming bereiken.” Van Huijstee vindt het belangrijk dat de bouw geen verdere vertraging ondervindt.

Oud-wethouder Johan Weijland (D66), tot 2018 verantwoordelijk voor het dossier Spoorzone, zou het mooi vinden als er geld bijkomt. “Zo’n station ligt er voor de komende 35 jaar. Reizigers ervaren dagelijks het comfort van een goed station. Goede voorzieningen, goed kunnen parkeren en een mooie uitstraling, daar moet je niet te veel op bezuinigen.”

‘Het is gewoon pech’, zo omschrijven de geïnterviewden het mislukken van de aanbesteding. Zowel de raadsleden Van Huijstee (PvdA), Jan Pieter van der Schans (CDA) als oud-wethouder Weijland hebben veel vertrouwen in de projectorganisatie.

Van den Hout van ProRail: “De samenwerking tussen Ede, NS en ProRail is bijzonder. Dagelijks zitten de partijen bij elkaar in het projectbureau. Ze denken meer dan anders vanuit het belang van het gehele project. Discussiepunten komen daardoor eerder aan het licht en worden beter opgelost. Maar ook details worden minder snel over het hoofd gezien.”

Voor oud-wethouder Weijland komt de mislukte aanbesteding als een verrassing. Weijland wijt dit aan onvoorziene ontwikkelingen in de bouwsector. “Er zijn maar een paar bedrijven die dergelijke grote projecten kunnen uitvoeren. Ze hebben nu werk genoeg.”

Waren de kosten dan verkeerd ingeschat? Weijland: “Ingenieursbureau Royal HaskoningDHV heeft een half jaar nodig gehad om de kosten door te rekenen. Kosten die op dat moment in 2017 realistisch waren. Bij de aanleg van de autotunnel bij de Hakselseweg hielden we 3 miljoen over en bij de aanleg van de fietstunnel 2 miljoen. De kosten voor het nieuwe station bleken hoger dan wij hadden ingeschat en we hebben het ontwerp aangepast. Zo is de onderdoorgang wat smaller geworden en de perronoverkapping wat kleiner. Ook hebben we het budget nog verhoogd, omdat de prijzen in de markt stegen.”

Bij de definitieve aanbesteding in mei 2018, Weijland was toen inmiddels geen wethouder meer, is het beschikbare bedrag nogmaals verhoogd naar 81,25 miljoen euro.

Volgens Van den Hout zijn marktpartijen voorzichtiger geworden. “We willen de aanbesteding nu anders vormgeven. Bijvoorbeeld betere afspraken maken over de risico’s bij tegenvallers en onzekerheden over de ontwikkeling van kosten. We zagen wel dat de markt snel veranderde, maar toen was het te laat. De aanbesteding was al gestart en dan mag je de spelregels niet meer veranderen. We nemen nu maatregelen om de risico’s voor ons en de aannemers beter beheersbaar te houden.”

Weijland: “De projectontwikkelaars zien hun kosten stijgen. Ze moeten nu prijzen opnemen in hun aanbieding voor materiaal dat ze pas over twee jaar inkopen. Ze nemen geen risico’s. De marges zijn nog steeds laag in de bouwwereld, ook al lijkt dat misschien niet zo. Een marge van 4 á 5 procent heeft een bedrijf in de bouw nodig om de risico’s goed op te vangen. Het weer kan tegen zitten, er kan van alles tegen zitten.”

Waarom is in eerste instantie gekozen om de risico’s voornamelijk bij de aannemers neer te leggen? Weijland: “Zo was de markt toen, partijen waren bereid grotere risico’s te nemen.”

Van der Schans, fractievoorzitter van het CDA, vraagt zich af of de gemeenteraad kritischer had moeten zijn. “Het ontwerp is goed en de financiën zijn op orde. Alle partijen staan achter dit project. We hadden in de raad geen grote discussies over dit onderwerp. Het project liep goed en iedereen had er vertrouwen in. Het kwam als een verrassing dat de aanbesteding niet lukte. Dan wordt iedereen wel wakker en denkt ‘nu even goed opletten’. Achteraf hadden we meer vragen kunnen stellen over de onderbouwing van de keuzes in de aanbesteding, al denk ik niet dat dit geleid zou hebben tot een andere uitkomst.”

Vooralsnog is het afwachten of het station in afgeslankte vorm doorgaat of dat extra budget beschikbaar komt. Ook is het nog onduidelijk wie de financiële risico’s draagt bij de volgende aanbesteding en hoe deze gedekt zijn. Projectbureau Spoorzone evalueert de aanbesteding achter gesloten deuren. Volgens omgevingsmanager Van den Berg gebeurt dat om te voorkomen dat ‘marktgevoelige informatie’ openbaar wordt. Als alle partijen het met elkaar eens zijn zal een nieuwe aanbestedingsprocedure starten. In elk geval zal de bouw op z’n vroegst in 2021 starten.

Reageren of tips voor onderzoeksverhalen? Mail naar [email protected].