Jonathan van Schoonhoven coördineert bij Leger des Heils de nachtopvang en leidt ons in de vroege ochtend rond op het terrein van het zwembad: “Iedereen die nergens anders heen kan, is hier welkom. We bieden hen de primaire basisbehoeften: bed, bad en brood.” Een grote witte tent doet dienst als opvang voor twintig slaapplekken. Binnen in de tent is het donker en een terrasverwarmer voorziet van warmte. Er staan een aantal lange tafels, waaraan enkele mensen ontbijten. Rechts zijn de slaapruimtes.
Kant-en-klare maaltijden
Sitara (23) verblijft hier samen met haar vriend en laat zien waar ze vannacht heeft geslapen. Houten schotten creëren een ruimte die niet groter is dan 1,5 bij 2 meter, waar een gordijn gebruikt wordt als deur. “Alles is open, dus je hebt veel last van mensen die in de nacht hard schreeuwen of tegen de wanden aanschoppen.” Ook Desiree (34) slaapt slecht in de opvang. “Niemand houdt zich hier aan de regels. Er is altijd wat gaande.” Ze is blij dat ze hier samen met haar vriend slaapt. Zonder hem was het hier minder prettig geweest, maar ze mag niet klagen, vindt ze. “Ik ben dankbaar dat ik van deze faciliteiten gebruik kan maken, maar we krijgen iedere dag kant-en-klare maaltijden, de douches zijn ijskoud en de wc’s zijn vaak besmeurd met poep.”
Kosten
Ede is als centrumgemeente verantwoordelijk voor de maatschappelijke opvang en beschermd wonen en werkt hiervoor samen met gemeenten Barneveld, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Wageningen en Veenendaal. Ede is wettelijk verplicht om te zorgen voor een nachtopvang voor buitenslapers. Tussen 8 december en 31 maart zijn twintig slaapplekken beschikbaar. Voor de tijdelijke nachtopvang telt geen eigen bijdrage, ook zijn er minder regels waardoor de noodopvang toegankelijker is dan de maatschappelijke opvang. Uit een memo die is gestuurd naar de gemeenteraad blijkt dat de noodopvang de gemeente Ede vorig jaar 100.000 euro per plek, per jaar kostte. De nachtopvang is daarmee de duurste voorziening. De maatschappelijke opvang kost tussen de 25.000 en 41.000 per plek per jaar.
Beter iets dan niets
Lekkages, geen wasmachine en een terrasverwarmer om de ongeïsoleerde doucheruimte te verwarmen. Bijna iedereen is het er over eens dat de opvang primitief is. “Uiteindelijk gaat het om een noodopvang”, zegt Robin Rijntalder, afdelingsmanager WMO (Wet maatschappelijk ondersteuning) bij gemeente Ede. Ieder jaar wordt een tijdelijke opvang opgetuigd, maar deze winter is het wel erg acuut georganiseerd. Op 7 december wordt de vergunning verleend, op 8 december mag de opvang open. Het vinden van een geschikte locatie is één van de uitdagingen. “We zijn het er over eens dat de faciliteiten beter kunnen, maar het is beter iets dan niets”, aldus Rijntalder.
Veldwerkers Arent Veldhuizen en Annebeth van Pijkeren van het Leger des Heils werken al tien jaar met buitenslapers. Op straat gaan ze op zoek naar mensen die buiten slapen en proberen ze hulp te bieden. Ook geven ze de gemeente advies over het inrichten van de opvang. Ze snappen niet waarom er gekozen is voor deze tent. “Een wasmachine biedt zoveel meer dan alleen schone kleding”, weet Van Pijkeren. “Mensen voelen minder schaamte en ervaren meer eigenwaarde als ze niet het gevoel hebben dat ze stinken. Maar met ons advies wordt niets gedaan.” Veldhuizen: “De buitenslapers worden elke dag met een bus opgehaald en naar de opvang gebracht, maar ze staan soms gewoon een uur te wachten. Het zijn een beetje de koffers van Schiphol die in een hoek worden geflikkerd, maar ze komen niet aan op de juiste bestemming.”
Een vertekend beeld
“De buitenslapers komen doorgaans uit Ede en omgeving”, vertelt Michaël la Roi, manager bij Leger des Heils. “Vaak hebben ze psychische klachten of zijn om economische redenen dak- of thuisloos geraakt. Ook zitten een er een aantal arbeidsmigranten tussen die uit onder andere Polen komen.” Afgelopen winter hebben zo’n 50 mensen gebruik gemaakt van de noodopvang. Van Schoonhoven vermoedt dat het werkelijke aantal dak- en thuislozen in de regio hoger ligt. “Ik verwacht dat deze aantallen verder zullen oplopen als de opvang het hele jaar open is, waardoor een vertekend beeld van de werkelijkheid bestaat”, zegt Van Schoonhoven. Dit herkent ook SGP-raadslid, Bert van Roekel: “Velen denken dat het om zorgweigeraars gaat die vrijwillig buiten slapen.”
Cijfers
Over het aantal daklozen in de regio zijn geen harde cijfers. Volgens de veldwerkers slapen er nu nog ongeveer 10 tot 20 mensen op straat die niet in beeld zijn bij de instanties. Ook over het aantal buitenslapers dat straks weer op straat terechtkomt zijn geen harde cijfers bekend. Volgens wethouder Leon Meijer gaat het om 34 mensen. In de memo die vorig jaar naar de gemeenteraad is gestuurd staat geschreven dat de nachtopvang naast dat het de duurste voorziening is tegelijkertijd het minst bijdraagt aan herstel.
Rust, reinheid en regelmaat
Tijdens de rondleiding komt een man een paar keer naar van Schoonhoven toe: “Weet je al waar ik straks terechtkan?” Van Schoonhoven vertelt dat op straat slapen door velen als stressvol wordt ervaren. “Voor degenen met mentale gezondheidsproblemen kan dat ook een trigger zijn om in een psychose te belanden. Daarom is rust, reinheid en regelmaat bieden belangrijk. Op den duur zie je dat het dan beter gaat.”
De gemeente kijkt samen met Leger des Heils waar de mensen na 31 maart kunnen worden opgevangen. Zo kan Sitara per 1 mei terecht bij Housing First, een woning met ambulante begeleiding. Maar voor Desiree is het nog onzeker. “Ik heb in de afgelopen drie jaar al vaak in een tent in het bos geslapen.” Een aantal buitenslapers kan eventueel doorstromen naar de maatschappelijke opvang, legt Rijntalder uit. “Maar ongetwijfeld komt er iemand op straat terecht. Sommigen hebben ingewikkelde problematiek, geen recht om in Nederland te zijn of zijn eerder de maatschappelijke opvang uitgezet.”
In onze artikelen kunnen we lang niet alles vertellen. Persoonlijke ervaringen, extra achtergrondinformatie, onze keuzes en frustraties. In onze nieuwsbrief is daar wél ruimte voor! Regelmatig vragen we daarin ook om jouw hulp. Want wie weet er beter wat er in de regio speelt dan de inwoners zelf? Meld je aan voor de nieuwsbrief!
