Het is de zomer van 2023 als Max Hilhorst uit Lunteren besluit om zich als inspreker te melden bij de gemeenteraad. Hij treedt op als woordvoerder van de belangengroep Bezorgde Lunteranen. Ze zijn tegen de uitbreiding van bedrijventerrein de Stroet, aan de rand van hun dorp. “Om me goed voor te bereiden heb ik documenten over de Stroet rechtstreeks opgevraagd bij het projectbureau. Ik heb deze netjes ontvangen, het waren er in totaal 31”, vertelt Hilhorst.
Als Hilhorst vervolgens het raadsinformatiesysteem raadpleegt, het online platform waar inwoners documenten kunnen vinden die gaan over besluitvorming van de gemeente, ziet hij tot zijn verbazing maar negen documenten. “Als ik zelf geen informatie had opgevraagd, zou ik dus maar een paar documenten hebben”, zegt Hilhorst. “Dan frustreer je als gemeente het democratisch proces, want zonder volledige informatie kun je als inwoner geen invloed uitoefenen op het besluit dat de gemeente neemt.”
Het voorbeeld van Hilhorst illustreert hoe belangrijk informatie vanuit de gemeenteraad is om als inwoner bij te kunnen dragen aan de politieke discussie. Gemeenten zijn wettelijk verplicht om te zorgen dat informatie beschikbaar en toegankelijk is, onder andere door raadsvergaderingen te ondertitelen en besluitenlijsten te publiceren.
De gemeenten Ede en Veenendaal kondigen in de lokale kranten Ede Stad en de Rijnpost aan welke onderwerpen in de raad op de agenda staan. Voor meer informatie verwijzen ze door naar het raadsinformatiesysteem, waar je ook vergaderingen live kunt volgen of terugkijken. Het systeem is een verzamelbak van onder andere besluiten, bestemmingsplannen, begrotingen en moties.
Toegankelijkheid
Nieuwsuur onderzocht de informatiesystemen van alle Nederlandse gemeenten. Ze concludeert dat de systemen vaak moeilijk doorzoekbaar zijn en dat documenten ontbreken. Maar in Ede en Veenendaal is het best aardig op orde, laat Nieuwsuur-journalist Youri Vugts Bureau Spotlight weten. Wel ontbreken verslagen van vergaderingen (Veenendaal) en worden besluitenlijsten niet bijgewerkt (Ede).
In vergelijking met andere gemeenten doen Ede en Veenendaal het dus goed, maar kunnen burgers ook met het systeem uit de voeten? Bureau Spotlight maakte een rondgang onder zeventien betrokken inwoners, stichtingen, belangenverenigingen en dorpsraden uit beide gemeenten, waaruit blijkt dat slechts iets meer dan de helft van hen ermee bekend is.
Het informatiesysteem werkt op basis van een kalender, waar je – als je de lokale krant gemist hebt – kunt zien wat er op de agenda staat. Via de kalender kun je vergaderingen live volgen en relevante stukken bij het agendapunt vinden. Jacob Bouw, voorzitter van de Dorpsraad Ederveen-De Klomp, vindt dat dit goed werkt: “Ik bezoek de site regelmatig om te kijken wat er besproken wordt. En je hoeft niet voor een vergadering naar het gemeentehuis, dat is een voordeel.”
John Bijl, directeur van het Periklesinstituut, ondersteunt gemeenteraden in het besluitvormingsproces en kent de raadsinformatiesystemen goed. “Als je inzicht wilt krijgen in een heel dossier, bijvoorbeeld als journalist, dan loop je al snel tegen tekortkomingen aan. Voor inwoners is het systeem wat minder relevant, tenzij je graag wilt weten wat er bijvoorbeeld in de raad gezegd is over die gevaarlijke rotonde bij je in de buurt.”
Zoals Joost Straat, die in Veenendaal-Oost betrokken is bij het buurtinitiatief voor de deelauto, en in het verleden meerdere malen heeft ingesproken bij de gemeenteraad. “Ik ben best digitaal vaardig, dus het zou geen probleem moeten zijn om documenten te vinden. Maar ik heb het weleens geprobeerd en het is te ingewikkeld”, zegt hij. Jeannet Hubbeling, voorzitter van de Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME), krijgt van burgers uit buurtcomités regelmatig de vraag of haar stichting mee kan kijken in de zoektocht naar informatie. “Ze komen er gewoon niet uit.”
Alternatief
Gemeente Veenendaal erkent dat het raadsinformatiesysteem niet altijd even toegankelijk is voor inwoners. Volgens de gemeente werkt de systeemleverancier aan verbeteringen, zoals themadossiers, die belangrijke onderwerpen gemakkelijker te volgen maken. Gemeente Ede heeft niet gereageerd op de gestelde vragen.
Bij gemeenten is de griffier verantwoordelijk voor het raadsinformatiesysteem. Zoals het plannen van vergaderingen en het verstrekken van complete informatie aan de raad. Michiel Steenvoort, griffier in Ede, bepaalt aan de hand van de actualiteit welke documenten ‘voor in de etalage’ komen te staan. Het gevolg hiervan is wel dat andere informatie minder goed te vinden is.
Intussen komen inwoners die politiek betrokken zijn veelal via andere wegen aan hun informatie. “Wij hebben op dossiers vaak al lang overleg met de gemeente, dus wij weten wat er speelt en hoe besluitvorming tot stand is gekomen”, zegt Hubbeling.
Volgens Bijl van het Periklesinstituut is een prima alternatief voor het systeem om te bellen met iemand die het dossier of de besluitvorming heeft gevolgd. “Het vraagt veel capaciteit om een goed dossier op te bouwen op een website. Hoe fijn het ook zou zijn als dat lukt, vraag ik me af of het de kosten wel waard is”, stelt hij. De vraag is wel of inwoners korte en directe lijntjes naar informatie weten te vinden.
“Ik ben best digitaal vaardig, dus het zou geen probleem moeten zijn om documenten te vinden. Maar ik heb het weleens geprobeerd en het is te ingewikkeld”
Joost Straat
Bijl benadrukt daarom ook het belang van lokale media. “Er moet goede politieke verslaggeving zijn waarin de journalist uitlegt welke argumenten leiden tot een bepaald besluit.” Zowel gemeenten als inwoners kunnen financieel bijdragen aan lokale media, zodat goede politieke verslaggeving mogelijk is, aldus Bijl.
Bekendmakingen
Een terugkerend thema tijdens de rondvraag is de gemeente-informatie in de Ede Stad en de Rijnpost. En daar schuurt het, want sinds afgelopen zomer publiceert Ede de bekendmakingen over bijvoorbeeld vergunningaanvragen niet meer in de lokale krant. “Uit een enquête van onze dorpsraad afgelopen najaar, met ongeveer duizend reacties, kwam naar voren dat het stopzetten van de bekendmakingen voor een verwijdering tussen de gemeente en bewoners heeft gezorgd”, vertelt Bouw.
ChristenUnie Ede raadslid Arie Barendrecht maakt zich zorgen over de toegankelijkheid van de informatie: “Je wil open en transparant zijn als gemeente, dus ik vind dat mensen gewoon moeten kunnen vinden wat ze zoeken”. Volgens de gemeente Ede wordt het besluit nog geëvalueerd.
