De komende weken portretteren wij professionele creatievelingen die noodgedwongen thuis zitten. “Toen acht exposities werden afgezegd, heb ik aanvullende financiële hulp moeten aanvragen.”
Beeldend kunstenaar en fotograaf Salman Ezzammoury (61) doet enthousiast de deur open. Nog maar net de drempel over en de rondleiding in zijn huis, dat ook fungeert als atelier, begint. De woonkamer is kleurrijk gedecoreerd. De stapeltjes boeken staan verspreid door het huis. Op elke vierkante meter zijn minimaal drie kunstwerken te bewonderen. Wat meteen opvalt is de diepe geur van wierook die de kamer vult.“Thee of koffie?”, vraagt Salman vriendelijk terwijl hij naar de keuken loop.
Dit is het huis van een internationaal artiest die geboren is in Marokko en later zijn plek vond in Ede. Een beeldend kunstenaar met meer dan 400 exposities op zijn naam in binnen en buitenland.
Afzegging op Afzegging
“In maart wist ik gelijk, dit gaat lang duren.” Sinds de lockdown zijn er bij Salman meer dan acht exposities afgezegd, waaronder exposities in Sarajevo en Caïro. Ook zijn artist-in-residence (een gefinancierd programma voor artiesten om tijdelijk ergens anders te verblijven ten behoeve van het artistieke proces, red) op Ameland ging niet door. Zijn geplande inspiratie treinreis door Rusland naar Vladivostok viel ook weg. En dat betekent veel minder inkomsten. “Ik kon niet anders en heb aanvullende financiële hulp moeten aanvragen bij de gemeente,” vertelt Salman terwijl hij zijn thee pakt. Hij neemt een slok en kijkt opzij.
Zelfstandige blijft met lege handen achter
Vanuit de overheid zijn er verschillende subsidies en noodsteunpakketten verstrekt om de kunst en cultuursector te ondersteunen. Toen Minister van Engelshoven (D66) 300 miljoen neerlegde en er later nog eens 482 miljoen vrijkwam, werd het maatschappelijke belang van de sector nogmaals onderstreept. Maar kunstenaars en artiesten maken zich zorgen over de manier hoe overheidssteun en subsidies worden verdeeld, want, zo zeggen verschillende artiesten: “Er ligt teveel nadruk op instituties in plaats van zelfstandig kunstenaars en performers.”
Salman gaat rechtop zitten en vertelt dat het hem frustreert dat vaak de grote instellingen “kruiwagens geld” weten op te halen, terwijl de artiest, die met de voeten in de klei staat, met lege handen achter blijft.
Geld is altijd al schaars in de kunstwereld, maar nu is het wel heel extreem. “Over het algemeen mag ik blij zijn als ik mijn materiaalkosten eruit haal”. Salman moet het, naast het aanbieden van workshops en cursussen, hebben van de verkoop van schilderijen en de opdrachten die voortvloeien uit exposities. En juist die zijn er bijna niet meer.
Buitenkunst de toekomst?
Zijn allereerste expositie sinds maart begon in september “75 Jaar vrijheid zou dit jaar groot herdacht worden, maar dat is helaas overschaduwd door deze crisis.” Doeken van één bij één meter zijn buiten opgehangen bij het natuurcentrum op de Veluwe. Alles op 1,5 meter afstand, zodat een veilige kunstbeleving gerealiseerd werd. “Het leuke is dat mijn eerste expositie in coronatijd ook mijn beste expositie ooit is geworden; meer dan 15.000 bezoekers zijn al langs geweest! Ik hoorde zojuist dat de expositie zelfs tot januari te bewonderen is!”
Of in de toekomst meer exposities buiten gehouden zullen worden, weet Salman niet. “Maar het biedt wel een prachtig alternatief om toch kunst te beleven.”
Wereldreiziger in Ede
Vrijheid is het thema dat Salman’s leven kleurt, inspireert, maar ook heeft getekend. Hij weet wat het betekent om niet vrij te zijn. Om in de gaten gehouden te worden en twee keer achterom te moeten kijken. Salman gaat op het puntje van de bank zitten. Hij kijkt bedenkelijk: “Ik was mijn leven niet meer zeker. Als je buiten afsprak met een groep mensen, dan wist je dat je werd afgeluisterd. Ik werd continu gekleineerd.”
”In Marokko kon ik niet vrij kunst maken en mijn gedachtegoed delen. Ik zag geen toekomst meer en besloot dus te vertrekken.” Het kantelpunt kwam, nadat hij een aantal weken in de gevangenis had gezeten. Hij werd opgepakt rond de verkiezing eind jaren 70. De exacte tijd weet hij niet meer. Salman zegt zelf dat hij geluk heeft gehad.
Met een rugzak op ging hij de wereld in. Een aantal jaar na zijn wereldreis strandde Salman in Ede. In geen twintig jaar is hij terug geweest naar Marokko.
Een stapje terug
In Nederland is vrijheid een groot goed. En dat is volgens Salman niet vaak genoeg te onderstrepen. “We zijn al ver met alle geworven vrijheden, toch vergeten mensen hoe bijzonder het eigenlijk is.”
De inperking van vrijheden nu, door alle overheidsmaatregelen, staan niet in verhouding tot de inperking van vrijheid van meningsuiting of persvrijheid. “Dit is voor een groter gezondheidsdoel en niet ter verheerlijking van een overheid of macht. We moeten nu met elkaar even een stapje terug doen. Corona is een heel begrijpelijk verschijnsel in deze geglobaliseerde wereld. Het gaat wel weer over.”
Salman heeft niet stilgezeten de afgelopen maanden. Buiten, in de natuur of in de stad doet hij nog steeds inspiratie op voor zijn nieuwe werken. “Of ik zit in mijn atelier thuis of op zolder. Ik werk de hele dag en blijf het doen tot het eind. Kunst is mijn zuurstof. Corona of niet. Ik ga door.”
Op de vraag hoe hij naar de financiële toekomst van de kunstsector kijkt, antwoordt hij lachend: “Een kunstenaar leeft niet alleen van brood. Het zijn de mensen, de reacties en het contact waar ik het voor doe.”
Dit onderzoeksdossier gaat over cultuur, kunst en corona. Wij praten graag met de lokale creatieve makers! Wat zijn jullie ervaringen? Schroom niet en stuur ons een mail via [email protected], dan nemen we contact met je op!
