Moeten gemeenten wel iets doen aan inclusie? Veel gemeenten hebben een inclusiebeleid opgesteld nadat in 2016 Nederland het VN-verdrag rechten voor mensen met een handicap  heeft getekend. Gemeenten moeten hierdoor een plan opstellen waarin zij invulling geven aan dit verdrag. De meeste gemeenten kiezen voor een algemeen inclusiebeleid waarin enkel het noodzakelijke wordt opgenomen. In Veenendaal gaat het inclusiebeleid bijvoorbeeld alleen over toegankelijkheid voor gehandicapte inwoners.

Gemeenten kunnen er ook voor kiezen om inclusie breder in te steken door ook aandacht te besteden aan andere groepen, zoals lhbti’ers. Gemeenten zijn vrij om te kiezen of ze voor deze groep wel of geen inclusiebeleid voeren, maar vanuit de Rijksoverheid wordt dit wel gestimuleerd. Gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners kunnen zichzelf uitroepen tot regenbooggemeenten en krijgen dan tot 2022 subsidie om inclusiebeleid voor lhbti’ers vorm te geven. Het is nog onduidelijk of deze regeling na 2022 vervolg krijgt.

Wat doen de gemeenten in regio Foodvalley?

Gemeenten Barneveld, Rhenen en Nijkerk zeggen stuk voor stuk lhbti-inclusie een belangrijk thema te vinden. Toch blijft de praktijk een beetje steken. Inspelen op actuele gebeurtenissen, zoals een transfoob voorval, of het aansluiten bij speciale dagen als Coming Out Dag gebeurt daar wel. Maar bij deze drie gemeenten lijkt lhbti-inclusie vooral een ongrijpbaar en lastig thema te blijven, omdat er geen duidelijk beeld is over welke aanpak de inclusie zou bevorderen. Of er is simpelweg geen beeld of discriminatie daadwerkelijk een probleem is binnen de gemeente.

Ede en Wageningen lijken slagkrachtiger en zetten actief in op lhbti-beleid. Het onderwerp is daar een terugkerend agendapunt en er wordt geprobeerd om inclusie in de samenleving te stimuleren door niet alleen symbolen als de regenboogvlag te tonen, maar ook in te zetten op het voeren van het gesprek en het geven van voorlichting over lhbti-zijn om sociale acceptatie te bevorderen.

Gemeente Veenendaal heeft juist als enige geen lhbti-beleid en lijkt het daar ook geen behoefte aan te hebben. Een motie voor meer aandacht voor de inclusie van deze doelgroep werd dan ook verworpen. Voor een interview over inclusie in Veenendaal stond de gemeente niet open.

Al met al wordt er door de meeste gemeenten in regio Foodvalley maar weinig concreets ondernomen op het gebied van inclusie van lhbti’ers. De wil is er vaak wel, maar het hoe ontbreekt. Veel gemeenten zijn afwachtend en reageren vooral op wat er in de samenleving al gebeurt, in plaats van zelf actief inclusie te stimuleren. Daartegenover staan gemeenten als Wageningen en Ede waar meer wordt ondernomen.

De onderlinge verschillen zijn niet verwonderlijk. Zo is Wageningen als studentenstad een stuk linkser dan de andere Foodvalleygemeenten. Links op het politieke spectrum is doorgaans meer aandacht voor inclusie. Nijkerk, Veenendaal en Barneveld liggen in de biblebelt. SGP, ChristenUnie en CDA zijn daar grote partijen en deze gemeenten doen dan ook minder op gebied van inclusie dan Wageningen. Ede past ook in het biblebelt-rijtje, maar die gemeente is een stuk groter dan de rest en heeft daarom andere onderwerpen op de agenda.

Hieronder valt per gemeente uitgebreid te lezen hoe zij omgaan met inclusie en inclusiebeleid. Klik op het plusje om de tekst uit te klappen

Ede

Ede krijgt subsidie van het Rijk. Sinds de gemeente officieel regenbooggemeente is, ontvangen ze van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 20.000 euro per jaar. Dat bedrag moet Ede verdubbelen tot een pot van 40.000 euro. Dit geld moet worden uitgegeven aan inclusie van lhbti’ers. Op dit moment zoekt de gemeente nog naar waar ze het geld aan uit willen geven. “Daarvoor proberen we binnen de Edese samenleving groepen te vinden, die daar wat mee kunnen gaan doen”, legt projectleider inclusie Hans Vulto uit. “Het idee is: wij als gemeente kunnen natuurlijk niet zo goed bepalen wat goed is voor mensen en wat niet. Dus we zijn heel erg op zoek naar initiatieven in de samenleving die we een zetje in de rug kunnen geven, om te zorgen dat toch de goede dingen gebeuren.” Dat is volgens Vulto niet iets nieuws sinds Ede het label ‘regenbooggemeente’ heeft, maar “een intensivering van het hele verhaal, het geeft er een stevige boost aan en geeft het een stuk meer body, dat is heel positief.”

Afgelopen februari werd Ede regenbooggemeente en op dit moment wordt het regenboogbeleid nog opgesteld. Wel is al duidelijk dat Ede drie speerpunten aanwijst voor de inclusie van lhbti’ers: zichtbaarheid, sociale acceptatie en fysieke en sociale veiligheid. Zichtbaarheid gaat bijvoorbeeld over het ophangen van de regenboogvlag op Coming Out Dag (11 oktober), zoals Ede sinds 2018 doet. “En we proberen bijvoorbeeld de foto’s die we in onze communicatie-uitingen gebruiken wat diverser te maken. Bijvoorbeeld wanneer er een stelletje op staat, dat het ook een keer twee mannen of twee vrouwen zijn”, zegt Vulto.

Ook wil Ede actief het gesprek bevorderen over het onderwerp lhbti. Een belangrijke speler hierbij is Fierce. Dat is een groep van voornamelijk jongeren die in Ede activiteiten organiseert voor lhbti’ers, maar ook aansluiting zoekt bij de rest van Ede. Gemeente Ede wil dit soort activiteiten graag ondersteunen en hoopt zelfs op de organisatie van een soort festival waar lhbti’ers zichzelf kunnen zijn en het gesprek in de Edese samenleving wordt aangewakkerd.

Wethouder Ritsema (GroenLinks) ziet dat er ook aandacht moet zijn voor geloof en lhbti-zijn. “Onder andere door het christelijke karakter van Ede zijn er veel jongeren die worstelen met hun seksuele geaardheid, omdat het van huis uit niet mag of niet besproken kan worden. Het zou hier heel erg helpen als er mensen uit de christelijke hoek – predikanten – zich ook gaan uitspreken. Dat is het Edese sausje wat er overheen moet, denk ik.” De illusie dat volledige inclusie eenvoudig te bereiken is, heeft Ritsema niet. Maar door het worden van een regenbooggemeente en de subsidie zijn volgens de wethouder wel “de condities gecreëerd waardoor dat dichterbij komt. Dat geeft ons wel de mogelijkheid om nu die sprint te gaan maken.”

Wageningen

Wageningen riep zichzelf in 2019 uit tot regenboogstad. Dat de gemeente volgens de officiële regels te klein is om tot ‘echte’ regenbooggemeente te worden benoemd en de bijbehorende subsidie te ontvangen, hield Wageningen niet tegen. “Het onderwerp hoort bij Wageningen, dus het is een beetje raar dat we met zoveel activiteiten en uitstraling net niet binnen de regeltjes van de subsidie vallen. Dat is spijtig, maar zolang we er niet voor in aanmerking komen, doen we het toch”, aldus wethouder Leo Bosland (GroenLinks), die zich in Wageningen bezighoudt met inclusie.

Een grote rol in het Wageningse inclusiebeleid is weggelegd voor SHOUT, een vereniging die de belangen van lhbti’ers in Wageningen behartigt. De gemeente speelt voornamelijk een faciliterende en ondersteunende rol, aldus wethouder Bosland. Vanuit SHOUT komen initiatieven voor de inclusie van lhbti’ers, die de gemeente faciliteert en financieel kan ondersteunen. Bosland noemt SHOUT dan ook “zeer belangrijk, want zij bieden veel meer aan lhbti-inwoners dan wij als gemeente kunnen bieden. Onder andere onderlinge herkenning, steun en inspiratie, en ontmoeting met elkaar.” Zo bieden gemeente Wageningen en SHOUT in hun samenwerking bijvoorbeeld seksuele- en gendervoorlichting op scholen, maar worden ook inclusieve feesten georganiseerd.

Ook het belang van lhbti-inclusie zichtbaar uitdragen is voor Wageningen een primaire taak. Denk aan het hijsen van de regenboogvlag op Coming Out Dag of het plaatsen van een regenboogbankje. Daarnaast werd een regenboogpad aangelegd. En toen tijdens het EK het stadion in München niet in de kleuren van de regenboog mocht worden verlicht door de UEFA, besloot Wageningen zelf de regenboogvlag uit te hangen als teken van steun. Door deze zichtbare symbolen te combineren met activiteiten en voorlichting, zet Wageningen zich in voor inclusie. Ook werkt de gemeente met 28 Wageningse welzijnsorganisaties (verenigd in Welsaam) samen om inclusie een vast onderdeel van het welzijnsbeleid te maken. Bosland ziet dat er al grote stappen zijn gezet en Wageningen over het algemeen erg inclusief is, maar zegt ook: “er is nog steeds werk te doen, want het geldt nog steeds niet voor al onze 40.000 inwoners.”

Veenendaal

Lhbti-inclusie lijkt in gemeente Veenendaal een non-issue. Althans, bij het grootste gedeelte van de gemeenteraad. Raadslid Jesper Diepeveen (VVD) diende in 2019 een motie in voor actiever lhbti-beleid vanuit de gemeente. De motie kwam niet door de raad. Veenendaal heeft wel een Lokale Inclusie Agenda, maar die richt zich volledig op mensen met een beperking. Specifieke aandacht voor lhbti’ers is daarin niet te vinden.

Wethouder Beek (ProVeenendaal), die in Veenendaal over het sociaal domein gaat, staat ook niet open voor een interview over de inclusie van lhbti’ers in de gemeente en de keuze hiervoor geen apart beleid te voeren. “Omdat we geen apart lhbti-beleid hebben, vinden we het meewerken aan een interview over dit specifieke onderwerp niet passend”, laat de gemeente weten.

Jesper Diepeveens motie voor meer aandacht voor de inclusie van lhbti’ers werd verworpen met stemmen 20 tegen en stemmen 13 voor. “Bij die motie hoorde ik collega’s zeggen dat dit probleem er helemaal niet is in Veenendaal. Of niet groot is in Veenendaal. Ik weet niet of het bij sommige mensen en in bepaalde kringen gewoon niet binnenkomt, of dat het oogkleppen zijn en dat ze er van weg willen kijken. Daar schrok ik van. Dat ook de raadsleden, die daar zitten in het belang van Veenendaal, dat gewoon niet zien”, zegt Diepeveen.

Dat Veenendaal geen specifiek beleid wil voeren voor lhbti’ers, betekent niet dat er helemaal niets gebeurt. In 2015 werd er bijvoorbeeld een Rainbow Walk georganiseerd om acceptatie te bevorderen. Sinds 2016 hijst de gemeente principieel slechts één keer per jaar de regenboogvlag: op Coming Out Dag. Veenendaal wilde daardoor in 2019 als tegenreactie op de Nashville-verklaring niet de regenboogvlag uithangen. In de verklaring werden anti-homo uitspraken gedaan. Maar, afgelopen zomer hees de gemeente tijdens het EK voetbal wel de regenboogvlag. Dit in reactie op anti-homowetten in Hongarije.

Van echt beleid voor lhbti-inclusie is bij gemeente Veenendaal geen sprake. Hoewel de regenboogvlag eens per jaar wordt gehesen, lijkt er vanuit de gemeente verder geen aandacht voor en behoefte aan meer lhbti-beleid te zijn.

Barneveld

Wethouder Hans van Daalen (ChristenUnie) gaat in Barneveld over het sociaal domein. Hij ziet dat inclusie van lhbti’ers regelmatig onder de aandacht is bij de gemeente. “Ik denk dat het zeker nog meer of beter kan. Maar het is wel een onderwerp dat wij de afgelopen jaren geregeld op de agenda hebben gehad”, aldus Van Daalen. Na signalen dat het voornamelijk in streng religieuze kringen een heikel punt was, organiseerde gemeente Barneveld daarom workshops voor deze groep. De insteek van die workshops was dat kerken lhbti’ers met psychische klachten beter zouden kunnen doorverwijzen naar hulpverlening. “Wij willen niet op een stoel gaan zitten om kerken een bepaalde richting uit te duwen, maar we willen wel nadrukkelijk de weg richting hulpverlening duiden. We willen ook heel nadrukkelijk uitstralen dat iedereen er gewoon mag zijn”, legt Van Daalen uit.

Dat uitstralen van acceptatie gebeurt in Barneveld niet door het hijsen van de regenboogvlag, zoals in vele omliggende gemeenten wel gebeurt. Barneveld hangt op Coming Out Dag bewust geen regenboogvlag op, omdat de gemeenteraad vindt dat deze vlag verschillend uitgelegd kan worden en daarom juist polariseert. De SGP, de grootste partij in de Barneveldse gemeenteraad, benadrukte dat de regenboog “voor een groot deel van de Barnevelders teken van Gods verbond met mensen na de zondvloed is. Uit dit verbond putten zij kracht. Wij vinden het niet gepast om de regenboogvlag te hijsen met de uitleg die er in de samenleving aan gegeven wordt.” De motie van de VVD, Pro98 en Burger Initiatief om de vlag wel te hijsen, werd dan ook verworpen door een meerderheid van Barnevelds drie grootste partijen: SGP, CDA en CU.

Van Daalen ziet het bewust niet hijsen van de regenboogvlag niet als een gemis. “Laten we zorgen dat we de mogelijkheden van de hulpverlening goed geregeld hebben en die goed schetsen. Dat is veel belangrijker dan of er een keer een vlag wel of niet wappert. Ik denk dat het hem daar uiteindelijk ook niet in zit.” Toch geeft de wethouder ook toe geen duidelijk beeld te hebben wat er speelt onder lhbti’ers en in hoeverre de gemeente kan bijdragen aan meer inclusie. “Ik heb niet de illusie dat wij nou een heel goed beeld hebben van wat er op dit vlak allemaal speelt in Barneveld hoor. Er speelt natuurlijk heel veel wat helemaal niet naar buiten komt. Ik hoop dat we gevallen waar het echt ernstig misgaat een beetje kunnen voorkomen. Maar of dat echt zo is, daar hebben we niet echt een scherp beeld van.”

Vorig jaar vroeg de Barneveldse Jongerenraad de gemeente om scholen aan te sporen meer aandacht te besteden aan bewustwording en openheid rondom lhbti. “We kunnen er zeker achter de schermen het een en ander aan beweging in brengen, dat merken we wel”, zegt Van Daalen.

Al met al lijkt de wil er wel te zijn om een inclusieve gemeente te worden. Dat wordt keer op keer benadrukt door gemeente Barneveld. Toch komt dat op het gebied van beleid niet echt naar voren. Barneveld richt zich voornamelijk op hulpverlening en lijkt verder vooral zoekende hoe lhbti-acceptatie vorm zou moeten krijgen binnen de gemeente, wat ook tegen de overwegend christelijke identiteit van de gemeente lijkt aan te schuren.

Nijkerk

In Nijkerk wordt ingezet op algemene inclusie en wordt lhbti bewust niet als aparte doelgroep bestempeld. Wel hijst de gemeente sinds 2016 jaarlijks de regenboogvlag op Coming Out Dag. Toch is het wethouder Harke Dijksterhuis (ChristenUnie-SGP) niet helemaal bekend in hoeverre er al sprake is van inclusie, of dat hier nog aan gewerkt moet worden. “De omvang van de groep en de omvang van de problematiek zijn voor ons onbekend. Het is belangrijk om een goed beeld te krijgen van discriminatie in Nijkerk. Als we dat weten, kunnen we daar meer mee doen”, stelt de wethouder.

Naar aanleiding van het aantal meldingen van discriminatie probeert Nijkerk in de gaten te houden hoe het gaat met de inclusie van verschillende doelgroepen, maar de meldingsbereidheid blijkt laag. Daarom speelt Dijksterhuis vooral in op de actualiteit in de aanpak van discriminatie van lhbti’ers. Zoals in maart, toen transgender vrouw Andrea werd nageroepen op straat. Een aantal weken later maakte een jongerencentrum in Nijkerk een video om meer begrip te creëren voor transgender personen. “Zo zie je dat zo’n ‘klein’ voorval lokaal kan gaan leven”, aldus Dijksterhuis. Zelf ontmoette hij Andrea ook voor een gesprek en kijkt hij met haar en verschillende organisaties, zoals kerken, of er in het najaar een bijeenkomst kan worden georganiseerd over het onderwerp. “Het gaat om het gesprek: waar lopen mensen tegenaan, hoe ervaren ze dat, hoe kunnen anderen daar rekening mee houden. Dat gesprek kan heel veel doen en dat kan soms ook genoeg zijn.”

Vanuit het algemene streven naar inclusie en door in te spelen op de actualiteit, hoopt Nijkerk bij te dragen aan de inclusie van haar inwoners. De focus ligt dus op gesprekken aangaan en het goede voorbeeld geven, al gaat de aandacht daarbij niet enkel uit naar lhbti’ers. Dat komt mede doordat het niet inzichtelijk is hoe groot de groep en het probleem van discriminatie zijn, aldus Reinier Mahulete, beleidsambtenaar bij gemeente Nijkerk: “Beleid gericht op specifieke doelgroepen kan aan de orde zijn als die groep een zekere omvang heeft.” Gemeente Nijkerk kan simpelweg niet overal tijd in steken: “Als het voor een handjevol mensen is… Er zijn genoeg andere doelgroepen die aandacht vragen van de gemeente.”

Rhenen

Wethouder Barth van Eeten (GroenLinks) gaat in Rhenen over het sociale domein en staat voor een actief inclusiebeleid vanuit de gemeente. Net als bijna alle andere Foodvalley-gemeenten gaat het in Rhenen om een algemeen inclusiebeleid, waarbij lhbti’ers niet als specifieke doelgroep worden aangemerkt. “We hebben algemene vertrekpunten en verder reageer je en acteer je op het moment dat je ergens tegenaan loopt”, legt Van Eeten uit. “Groepen zijn geneigd anderszienden, andersdenkenden, anderskleurende mensen toch buiten te sluiten, het zijn vreemden. Daar moet je als gemeente bewust mee bezig zijn, dat proberen we echt.”

Rhenen probeert activiteiten vanuit de samenleving te ondersteunen, en waar ze ontbreken zelf te initiëren. Volgens Van Eeten zijn concrete activiteiten belangrijk om de inclusie van lhbti’ers te vergroten. “Ik ben echt een overtuigd voorstander van het feit dat bekend bemind maakt, en onbekend maakt onbemind. Wij moeten als gemeente zorgen dat de diversiteit en die inclusie dicht bij de mensen komt, dat proberen te stimuleren.” De gemeente heeft geen opgesteld beleid voor de inclusie van lhbti’ers, maar wil puur in de praktijk aan de slag. “Ik snap wel dat mensen behoefte hebben om zich te herkennen in een nota over inclusie, maar vervolgens heb je daar geen bal aan als er met die nota niets gebeurt”, stelt Van Eeten. Liever hangt de wethouder op Coming Out Dag de regenboogvlag uit, zoals sinds 2016 jaarlijks gebeurt.

De burger is cruciaal voor het bevorderen van inclusie, denkt Van Eeten: “Als het uit de samenleving komt en wij zeggen als gemeente ‘kijk eens wat een mooi voorbeeld’, dan is het veel sterker dan dat wij als gemeente met het vingertje omhoog zeggen ‘gij zult dit en dat’.” Ook wanneer er te weinig initiatief vanuit de samenleving komt, wil gemeente Rhenen zelf alleen activiteiten organiseren als daarbij de burger actief betrokken wordt. De wil is er vanuit gemeente Rhenen zeker. De gemeente wil geen beleid, maar het blijft op dit moment ook bij de praktijk steken.

Scherpenzeel en Renswoude

Het is ons helaas niet gelukt om Scherpenzeel en Renswoude te spreken, die beiden ook Foodvalleygemeenten zijn. Gemeente Scherpenzeel geeft aan “nog in gesprek [te zijn] over dit onderwerp en onze toekomstige voornemens” en daarom ons interviewverzoek af te slaan. Vanuit gemeente Renswoude ontvingen we zowel telefonisch als via de mail geen reactie op ons interviewverzoek.

De Foodvalleygemeenten lijken nog zoekende in hun lhbti-beleid. De vraag blijft: hoe kun je als gemeente bijdragen aan een meer inclusieve samenleving? Daar hopen we in een volgende publicatie antwoord op te hebben. We gaan het aan experts vragen, maar we zijn ook nieuwsgierig naar jouw ervaring. Heb je ervaring als het gaat om inclusie van lhbti’ers in regio Foodvalley of heb je ideeën over hoe gemeenten hieraan kunnen bijdragen? Laat het ons weten en mail naar: [email protected].

 

Deze publicatie kwam mede tot stand door financiële steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl) en het Lira Auteursfonds Reprorecht. Bureau Spotlight is een onafhankelijke onderzoeksredactie in samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede en BDU Media. 

LogoSmaragdgroen
JP3

Jan Peter Schouten

Voormalig hoofdredacteur (t/m december 2021)

Jan Peter Schouten is hoofdredacteur van Bureau Spotlight. Tevens doet hij als onderzoeksjournalist ook zelf onderzoek naar zaken die …
Profile page
JournalistiekTheater_CULTURA_bureauspotlight_STUDIOSAVAN_46 cropped

Fleur Bubbert

Onderzoeksjournalist

Fleur Bubbert is freelance journalist. Voor Bureau Spotlight onderzocht ze onder andere de Edese biomassacentrales en de lhbti-inclusie in …
Profile page