Longread: De Energie is voor Elkaar, maar de transparantie nog niet

Waarom is het belangrijk om dit op te helderen? Het gaat hier over een strategische participatie die mogelijk grote impact heeft op de ontwikkeling van het Edese warmtenet en de energietransitie in onze regio. Op dit moment zijn in Ede 20.000 huishoudens op het warmtenet aangesloten. De komende jaren gaan dat er door deze investering nog meer worden, ook in andere plaatsen in de Gelderse Vallei en daarbuiten.

Bureau Spotlight belde met Energie voor Elkaar om algemeen directeur Valentijn Kleijnen om opheldering te vragen. Deze was echter niet beschikbaar of bereid vragen van de pers te beantwoorden en liet woordvoerder Audrey van den Berg de honneurs waarnemen. Van den Berg stond mij uitgebreid telefonisch en per e-mail te woord, waarbij op de cruciale punten toch navraag moest worden gedaan bij Kleijnen.

Het nu volgende interview is een gedetailleerde, transparante weergave van wat er is besproken. Omwille van de leesbaarheid, en omdat het best ingewikkelde materie is, heb ik ervoor gekozen de diverse onderwerpen die zijn besproken in een logische volgorde te groeperen. Hier en daar is een toelichting toegevoegd. De vragen en antwoorden zijn gecomprimeerd tot één gesprek in de vorm van een longread. De leestijd is 15 minuten.

Het schijnt dat het Warmtebedrijf is overgenomen door een buitenlandse investeerder. Dat zou ik graag even met u ophelderen.

“Ja, ik heb begrepen dat er de laatste dagen wat op social media rondgaat…”

Dat heeft u dus al opgepikt. Wat vindt u daarvan?

“Ik snap niet waar het vandaan komt. Op Ede Dorp is een stuk verschenen waarin iemand één en één heeft opgeteld en toen gezegd heeft dat dat twee is. Maar ik denk dat die persoon het niet helemaal scherp voor de geest heeft.”

Eén en één is volgens mij wel twee. Maar als Ede Dorp het niet goed heeft begrepen, kunnen we dat nu meteen ophelderen. Ik neem aan dat Energie voor Elkaar zelf wel weet hoe de eigen bedrijfsstructuur in elkaar steekt.

“Zeker.”

Klopt het dat er vorig jaar een herschikking heeft plaatsgevonden waarbij de bedrijven die in MPD Holding zaten – waaronder het Edese Warmtebedrijf en de biomassacentrales – zijn ondergebracht in een nieuwe holding, Energie voor Elkaar B.V., en dat deze nu 100% eigenaar is?

“Dat klopt. Sinds enkele jaren is er sprake van een geleidelijke overgang van de activiteiten van MPD Holding naar Energie voor Elkaar. De onderdelen uit MPD Holding die de warmtetransitie betreffen, zoals de warmtebedrijven en installaties voor opwekking van warmte, gaan geleidelijk over naar Energie voor Elkaar. Voor Warmtebedrijf Ede, de drie duurzame energie installaties en de medewerkers geldt dat deze sinds februari 2020 naar Energie voor Elkaar zijn overgegaan.”

Wat is de reden van deze herschikking?

“Voor de energietransitie zijn dermate grote en lange termijn investeringen nodig, dat het niet langer paste bij particuliere investeerders. MPD Holding kon niet meer verder groeien. Energie voor Elkaar heeft die mogelijkheid wel, door een fonds – Asper Dorothea – dat speciaal hiervoor is opgericht. Dit fonds investeert in de projecten van Energie voor Elkaar en haar partnerbedrijven.”

Wie is nu de eigenaar van Energie voor Elkaar?

“Dat is Valentijn Kleijnen. Hij is als Chief Executive Officer (CEO) verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van het bedrijf en als aandeelhouder verantwoordelijk voor het beleid.”

Dat Kleijnen algemeen directeur is en in die hoedanigheid de dagelijkse leiding heeft is bekend. Dat staat ook op zijn LinkedIn-profiel. Maar is hij ook de eigenaar als in 100% aandeelhouder of UBO (Ultimate Beneficial Owner)?

“Nee, geen 100%. Ik denk wel een meerderheid, maar als u dat precies wilt weten moet ik dat even opzoeken.”

[Na het te hebben gecheckt]

“Daar doe ik geen mededelingen over.”

Oh, waarom niet?

“Het gaat over privépersonen. We zijn een particulier bedrijf.”

Dit is toch geen privévraag? Bedrijven zijn een maatschappelijke entiteit en een nutsbedrijf heeft bovendien een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Er mag dus een redelijke transparantie worden verwacht over de vraag wie eigenaar of aandeelhouder is van een bedrijf.

“Valentijn is medeaandeelhouder en over de exacte verdeling van aandelen doen wij geen mededeling. U kunt dat niet fijn vinden, maar dit is het antwoord dat ik u geef.”

Even terug naar MPD Holding. Ede Dorp beweert op basis van de jaarrekening van MPD Holding over 2020 dat er door Asper alvast een voorschot is overgemaakt van 5 miljoen euro. Wie is de begunstigde van dat geld, oftewel wie is de eigenaar of meerderheidsaandeelhouder van MPD Holding?

“Wie is dat, of wie was dat op dat moment?”

Uit uw vraag maak ik op dat er een wisseling van eigenaarschap is geweest. In dat geval beide.

“MPD Holding is niet meer relevant hoor, dat kunt u dus achterwege laten. Daar zijn geen activiteiten meer.”

Het is nu dus een lege huls?

“Er zit nog wel iets in, maar de meeste mensen zijn overgegaan naar de Energie voor Elkaar-organisatie. Die 5 miljoen is betaald om de aandeelhouder van MPD Holding uit te kopen. Dat gaat dan over een project, een investering in de uitbreiding van het warmtenet in Ede.”

Als er iemand is uitgekocht dan praat je dus over een overname. Dan zijn er aandelen van de ene naar de andere partij overgegaan.

“Ja, iemand heeft z’n geld erin gestopt, die haalt z’n geld er weer uit, en dat moet iemand anders gaan betalen.”

En wie zijn die beide partijen?

“Degene die het heeft overgenomen is het investeringsfonds, Asper Dorothea. En degene van wie het is overgenomen, daar doe ik geen mededelingen over. De eigenaar van MPD Holding is namelijk een particuliere familie.”

Ik heb aanwijzingen dat dit ondernemer en investeerder Gerard Zijerveld uit Woerden is.

“Oh nee, nee. Ik ga daar geen mededelingen over doen. Ik ga ook niet speculeren. Dit gaat over personen.”

Apart. Dit valt toch niet onder de AVG (privacywet)? Dit soort eigendomsinformatie zou gewoon transparant moeten zijn.

“Voor mij wel. We zijn een bedrijf, geen stichting.”

Er hangt anders wel een Stichting Administratiekantoor van aandelen in MPD Holding B.V. boven.

“Dat weet ik niet.”

[De Stichting Administratiekantoor van aandelen in MPD Holding B.V. is volgens de Kamer van Koophandel gevestigd op het privéadres van Gerard (Gé) Zijerveld. Zijerveld is voormalig eigenaar van kaaspoederproducent Vika, pal naast de biomassacentrale Ede-Noord aan de Knuttelweg.]

U geeft aan dat de overgang van bedrijven van de ene holding naar de andere een geleidelijk proces is, maar uit de registraties bij de Kamer van Koophandel blijkt dat de meeste bedrijven op 9 februari 2021 zijn overgegaan.

“Dat zou kunnen, maar het is daarmee niet klaar. Er zitten nog steeds een aantal projecten bij MPD Holding en die zullen in de toekomst ook overgaan. Voor zover het activiteiten zijn die de energietransitie betreffen. Dat moet ook voor een gezonde bedrijfsvoering, voor de continuïteit is dat belangrijk.”

Klopt het dat het Warmtebedrijf en de Edese biomassacentrales de afgelopen jaren verlies draaiden, en zo ja hoe komt dat? Was dit een van de redenen om met Asper in zee te gaan en een investeringsfonds op te zetten?

“In Ede wordt een slim groen warmtenet gerealiseerd om eraan bij te dragen dat Ede in 2050 energieneutraal zal zijn. Het aanleggen van een dergelijke nieuwe infrastructuur en ook de ontwikkeling van aardwarmte gaat gepaard met miljoeneninvesteringen en aanloopkosten, zodat er de eerste jaren geen sprake kan zijn van winstgevendheid. Dat heet een voorlooprisico. Je moet bij dit soort investeringen 10-15 jaar verder durven te kijken. Wel is er sprake van een gezonde bedrijfsvoering. Edenaren lopen niet het risico dat het Warmtebedrijf failliet gaat of zo.”

Laten we naar Luxemburg gaan. Begrijp ik goed dat het nieuwe Energie voor Elkaar vorig jaar dus is overgenomen door Asper Dorothea, een investeringsfonds dat een belang wil verwerven in de energietransitie in Nederland?

“Nee, een overname als in het verwerven van een meerderheidsaandeel is niet aan de orde. Het doel van dit investeringsfonds is om de energietransitie in Nederland te versnellen. De deelnemers kiezen hier bewust voor. Ze weten dat er sprake is van lange termijninvesteringen met hoge risico’s.”

Heeft het Luxemburgse investeringsfonds überhaupt een aandeel in Energie voor Elkaar verworven?

“Nee.”

Dat is bijzonder. Dan is er dus een constructie opgetuigd die anders is dan wat je van een private equity participatie kunt verwachten? Er is een grote zak geld geïnvesteerd – volgens Asper zelf 250 miljoen euro –, daar zijn ongetwijfeld afspraken over gemaakt.

“Er is een fonds, en er zit een beheerder op dat fonds. Asper beheert het fonds namens de investeerders. Je moet het zo zien: er ligt geld op een plank bij Asper, dat staat niet bij ons op de bankrekening. Dat geld is beschikbaar voor investeringen. Als er projecten zijn, zoals de uitbreiding van het warmtenet in Ede, of aardwarmtewinning, dan is daar veel geld voor nodig, miljoenen euros. Dat project moet een ‘financial close’ krijgen. Dat betekent dat er uitgerekend wordt hoeveel klanten er voor zijn, hoeveel investeringen ervoor nodig zijn en over hoeveel jaren we dat gaan terugverdienen. Dan hebben we het over tientallen jaren. Als die ‘financial close’ er is, als het kan worden rondgerekend, dan komt dat geld beschikbaar.”

Wat willen fondsbeheerder Asper en de investeerders daar dan voor terughebben?

“Het rendement weet ik niet precies, maar dat zijn lage rendementen. Je mag van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) namelijk geen hoge rendementen maken. Dat is allemaal gemaximeerd.”

Praat je dan over een soort lening waar de investeerders rente op krijgen?

“Ja, zo moet je het zien. Dit zijn geen investeerders die snel geld willen verdienen. Ze zitten er in met een lange termijn visie. En de al bestaande activiteiten van MPD Holding zijn vanuit Energie voor Elkaar onder dezelfde financieringsconstructie gekomen.”

In november 2020 stond in De Gelderlander dat de initiële investering van Asper 75 miljoen euro zou zijn. Nu blijkt het volgens de website van Asper om 250 miljoen te gaan.

“Het fonds Asper Dorothea is specifiek opgezet voor Energie voor Elkaar. Voor investeringen in duurzame projecten in Nederland. We zijn ook heel actief in Amersfoort en anderen plaatsen, in totaal 15 gemeenten. De bestaande projecten en activiteiten vertegenwoordigden op het moment dat Energie voor Elkaar startte een waarde van 100 miljoen. En 150 miljoen is het bedrag dat ter beschikking staat voor de ontwikkeling van nieuwe projecten.”

Helder. Maar dan wil ik even terug naar wat u eerder in het gesprek zei. U gaf expliciet aan dat Asper Dorothea geen aandeel in Energie voor Elkaar heeft verworven. Maar u bevestigde ook dat Asper een belang in Energie voor Elkaar heeft gekregen door een andere investeerder die in de oude MPD Holding zat uit te kopen. Daar is immers 5 miljoen voor aanbetaald. Dan is het toch logisch dat ik denk dat Asper een deel van de aandelen van Energie voor Elkaar heeft?

“Ja.”

Wat was het totale bedrag dat Asper heeft betaald?

“Ik denk niet dat ik u dat ga vertellen, hoor. Wij zijn een particulier bedrijf.”

Asper heeft een aandeel in Energie voor Elkaar. Maar u wilt niet zeggen hoe groot dat aandeel is.

“Nee. Omdat het eigenlijk niet zo relevant is. Voor niemand.”

Oh? Als het niet relevant was zou ik de vraag niet stellen. Het is toch niet alleen aan het bedrijf Energie voor Elkaar om te bepalen of iets relevant is? Er is ook nog een samenleving. Betrokken burgers en klanten van het Warmtebedrijf die willen weten hoe het zit. Als er zulke grote bedragen geïnvesteerd worden, dan is het toch logisch dat ik vermoed dat Asper wel eens een heel groot aandeel zou kunnen hebben in Energie voor Elkaar? Ik krijg de indruk dat u het kleiner voorstelt dan het werkelijk is. U richt de aandacht op meneer Kleijnen als de CEO en weg van de investeerders en aandeelhouders die blijkbaar zo onzichtbaar mogelijk moeten blijven. Nogmaals: wat is de exacte verhouding in aandelen tussen het Asper Dorothea fonds, Kleijnen en andere aandeelhouders?

“Meneer Kleijnen is degene die de beslissingen neemt en verantwoordelijk is voor alles wat hier gebeurt. Wat over eigenaarschap of aandeelhouderschap gaat dat is tussen hem en zijn collega-aandeelhouders. Daar doe ik geen mededelingen over. Los van het geld vind ik het belangrijk om nog even te benoemen dat Valentijn Kleijnen dit bedrijf is gestart om de energietransitie te versnellen, vanwege zijn persoonlijke drijfveer om te werken aan een beter klimaat. Valentijn is van huis uit milieukundige en daar zit zijn ambitie.”

Het hoofdkantoor van Asper zit in Londen, maar de holding van het Dorothea fonds in Luxemburg, en dan is er ook nog een BV in Nederland. Waarom is deze constructie zo opgezet en hoe werkt deze in de praktijk?

“Diverse investeerders, waaronder de Europese Investeringsbank (EIB), zitten in Luxemburg, dus dat is op zich niet zo vreemd. Het alternatief was misschien Engeland geweest, maar dan denk ik dat de Brexit roet in het eten had gegooid.”

Het fonds wordt wel gemanaged vanuit Engeland.

“Ja, maar zoals u aangaf zit er ook een vertegenwoordiger in Nederland, en ik vermoed eigenlijk dat het management wel naar Nederland komt.”

De gekozen constructie heeft niets met belastingontwijking te maken?

“Oh nee, nee, nee. Nee, zeker niet! Energie voor Elkaar is een Nederlandse groep van partnerbedrijven in de energietransitie, met het hoofdkantoor in Ede. Het versnellen van de warmtetransitie in Nederland is ons primaire doel. We betalen in Nederland belasting. Laten we daar heel duidelijk over zijn.”

Door de kerstboom aan BV’s die is opgetuigd zie je door de bomen het bos niet meer.

“Ja, maar het gaat om zoveel geld en om zulke grote projecten. Je wilt voorkomen dat mocht er in één project in Nederland iets misgaan dat er dan ergens anders in Nederland problemen door komen. Dus het is echt belangrijk om dat bij elkaar te houden. Het geld, het risico en de subsidiebedragen moeten bij elkaar blijven. En daardoor ontstaat er een hele kerstboom aan activiteiten, maar dat is in infrastructurele projecten niet ongebruikelijk omdat het om zoveel geld gaat. Het is natuurlijk jammer als dan een beeld ontstaat van mistige constructies, want dat is nooit het geval.”

Dat neem ik voor nu even van u aan. Maar deze ondoorzichtigheid maakt wel dat u dan in de publieke perceptie de schijn tegen heeft. Dan is het zaak om als bedrijf juist transparant te zijn over wie precies welk belang heeft.

“Ja zeker, en ik kan je nu al vertellen, dat wordt heel ingewikkeld. Want voor aardwarmte komt er een nieuw consortium waarin verschillende aandeelhouders gaan deelnemen, waaronder de Staat der Nederlanden, via Energie Beheer Nederland (EBN). De toezicht op de Staatsmijnen van vroeger. Het is ingewikkeld en ik kan het ook niet makkelijker maken. Maar het is wel allemaal onderdeel van een gezonde bedrijfsvoering.”

Is de Gemeente Ede over de investering van Asper Dorothea geïnformeerd? De gemeenteraad was namelijk niet op de hoogte, wat nogal opmerkelijk is. Het gaat om grote belangen…

“Jazeker. Bijna een jaar geleden is er gecommuniceerd dat MPD Holding nu Energie voor Elkaar is.”

De Gemeente Ede denkt dan vast: ‘Er is alleen een naamplaatje veranderd, maar het is nog steeds hetzelfde lokale bedrijf.’ Zijn zij ook gedetailleerd geïnformeerd over het gegeven dat Asper een belang heeft verworven in Energie voor Elkaar? Hoe is er gecommuniceerd en wat was de inhoud daarvan?

“Daar doe ik geen uitspraken over. Dat moet u maar aan de gemeente zelf vragen. Daar ga ik dus geen antwoord op geven.”

Dat vind ik een beetje apart. Als er gecommuniceerd wordt, dan zijn daar twee partijen bij. U ben één van deze partijen en u kunt deze vraag dus gewoon transparant beantwoorden.

“De ene helft van het antwoord is maximaal transparant. Ja, de Gemeente Ede is geïnformeerd, maar hoe en wat precies dat kunt u bij de gemeente opvragen. Daar doen wij verder geen mededelingen over.”

In het energietransitiedebat merk je dat bij burgers, gemeenten en provincies, steeds meer het besef komt dat de cruciale infrastructuur misschien niet in handen van private partijen zou moeten worden gelegd, zodat er meer eigen regie op de energietransitie kan worden uitgeoefend. Nu bekend is geworden dat Asper een belang in ons Edese warmtenet heeft verworven, komt deze vraag opnieuw naar boven. In hoeverre kunnen het college en de gemeenteraad van Ede nog invloed uitoefenen op de toegang tot het warmtenet, de tarieven en dergelijke? Energie voor Elkaar heeft immers een monopoliepositie.

“Stelt u deze vragen ook aan Vattenfall?”

Deze vragen zou ik ook aan Vattenfall kunnen stellen, maar ik stel ze nu aan u. Vattenfall is in Ede een veel kleinere speler, ze leveren aan 1500 huishouders in Kernhem. Het Warmtebedrijf van Energie voor Elkaar levert volgens uw eigen website aan 20.000 huishoudens. Energie voor Elkaar is de grootste speler in Ede en de impact van uw bedrijf op inwoners is groter. De komende jaren worden door de investering van Asper nog veel meer huishoudens – min of meer verplicht – op het warmtenet aangesloten. Dat rechtvaardigt ook meer journalistieke aandacht.

“Dat weet ik niet. Ik denk dat als je de jaarstukken van Vattenfall opzoekt dat ze een stuk groter zijn, hoor.”

Maar niet in Ede. Als je het vanuit de lokale optiek bekijkt, het belang van de inwoners van Ede, dan is Energie voor Elkaar verreweg de grootste speler. In de energietransitie liggen zonnevelden, windmolens en biomassacentrales nu eenmaal onder een vergrootglas omdat het belang van omwonenden en de impact op de omgeving heel groot is. Het is dus logisch om jullie met meer aandacht te volgen. Dat is ook de rol van de lokale journalistiek.

“Dat Vattenfall nu een kleinere speler is, wil niet zeggen dat ze over 10 jaar nog steeds een kleinere speler zijn.”

Vattenfall is internationaal gezien wel een groot bedrijf, maar heeft voorlopig geen uitbreidingsplannen in Ede. Die ruimte heeft Energie voor Elkaar ingenomen. Daarom stel ik de kritische vragen aan u.

“Soms heb ik het idee dat wij meer onder een vergrootglas liggen. Wij zijn natuurlijk een echte lokale speler. Onze medewerkers wonen in Ede. Wij doen onze boodschappen in Ede, we stemmen in Ede. We zijn dus als er iets speelt ook heel toegankelijk en bereikbaar. Onze kracht is dan misschien ook onze angel, want je wordt overal op bevraagd.”

Dat is zo, en objectief gezien is dat ook terecht, zeker nu er grote spelers met grote belangen van ver buiten Ede bij betrokken zijn. Het liefst had ik daar met Valentijn Kleijnen zelf over gesproken. Ook over de vraag of er in de energietransitie niet wat meer collectief eigenaarschap van bewoners zelf zou kunnen komen.

“Dat is een topleuk onderwerp, daar kunnen we wel een keer een afspraak over maken.”

Prima, want een private monopolist die een nutsbedrijf in eigendom heeft, dat verhoudt zich niet zo goed met aandelen of zeggenschap van inwoners. Bij windmolenparken of zonnevelden zie je nog wel eens dat inwoners zelf kunnen investeren, zodat de energieleverantie ook een beetje van hen wordt.

“Maar u moet wel weten dat een aantal zaken die wij misschien leuk zouden vinden om te doen, wettelijk helemaal niet mogen. Collectief eigenaarschap van een warmtebedrijf is wettelijk niet toegestaan. Dat is te ingewikkeld. Je bent volledig verantwoordelijk, vanaf de opwek tot de levering. Bij een collectief is altijd de vraag wie er dan verantwoordelijk is. En we zijn nog aan het bouwen hè, dat is anders dan bij een gasnet dat er al ligt en waarbij mensen kunnen kiezen tussen verschillende leveranciers. Bovendien horen onze tarieven tot de laagste in Nederland als het gaat over warmte.”

[Ik heb Audrey van den Berg gevraagd om haar stelling dat collectief eigenaarschap van een warmtebedrijf wettelijk niet zou zijn toegestaan te onderbouwen. Zij gaf aan deze vraag alleen te willen beantwoorden onder door haar opgelegde voorwaarden (waaronder autorisatie van dit artikel) waar Bureau Spotlight niet akkoord mee kon gaan. Uit andere bronnen weten we inmiddels dat dit wel mogelijk is. De vraag of er nog gebouwd wordt of dat er al een net ligt is in deze niet relevant.

Van den Bergs bewering dat de tarieven van het Warmtebedrijf Ede tot de laagste van Nederland behoren klopt niet. Het Warmtebedrijf houdt de maximaal door de ACM toegestane tarieven aan. De vijf grootste warmtenetten van Nederland zitten daar ruim onder.]

“Heeft u al contact gehad met Ede Dorp, waar dit opeens vandaan komt?”

Uiteraard. Ik heb de betreffende columnist van Ede Dorp gevraagd om de onderbouwing en bewijzen aan te leveren voor wat hij heeft beweerd. Bureau Spotlight factcheckt zowel Ede Dorp als Energie voor Elkaar. Wij willen namelijk weten hoe het écht zit en dat schrijven we op, zodat de inwoners van Ede het ook in hun plaatselijke krant kunnen volgen. Vooralsnog lijkt de informatie van Ede Dorp goed te kloppen. Ze mailden meteen transparant een uitgebreid dossier. Dat ben ik nog aan het bestuderen.

“Oh, kan ik dat ook ter inzage krijgen? Voor de maximale transparantie?”

Nee, als die maximale transparantie wederzijds zou zijn, dan zou ik bereid zijn dat te doen. Maar ik krijg van u geen helderheid over eigenaarschap, aandelenverhoudingen en de communicatie met de gemeente, terwijl dat op dit moment heel cruciale vragen zijn.

“Dat is dan ook het enige waar ik geen antwoord op geef.”

De afgelopen anderhalf jaar was Energie voor Elkaar weinig scheutig met informatie over de concrete emissies van de biomassacentrales. De vraag van mijn collega’s van Bureau Spotlight waar de houtsnippers nou precies vandaan komen is helemaal niet beantwoord. En hoe lokaal is lokaal als je een straal van 150 kilometer aanhoudt? De transparantie van Energie voor Elkaar is dus niet optimaal.

“Die informatie is er, hoor. Die zal ik u mailen.”

Ik zie dat met belangstelling tegemoet.

Naschrift: Na ons gesprek mailde Audrey van den Berg mij deze link naar de emissiecijfers over 2020. Informatie over de herkomst van de houtsnippers bleef, ondanks herhaaldelijk verzoek, uit.

In de week van 12 t/m 19 februari lag door onvoorziene omstandigheden onze e-mail server eruit. Mocht je ons in deze week een mail hebben gestuurd over dit dossier, zou je deze dan opnieuw willen zenden? Alvast bedankt!