Luxemburgs investeringsfonds Asper Dorothea investeert 250 miljoen in warmtenet Ede

Eind 2020 berichtte De Gelderlander dat Asper Dorothea wilde investeren in het Edese warmtenet en in drie andere plaatsen in Nederland. Voor Ede zou het in eerste instantie om een bedrag van 30 miljoen euro gaan, voor de andere plaatsen 45 miljoen. Inmiddels is duidelijk geworden dat de ambitie veel groter is want het fonds heeft de cap (bovengrens) van 250 miljoen bereikt. Hiervan is 100 miljoen al aan Energie voor Elkaar betaald en is nog eens 150 miljoen beschikbaar voor investeringen in de nabije toekomst.

Destijds was het nog onduidelijk om welk deel van het warmtenet het zou gaan. Eigenaar MPD Groene Energie vond het “te vroeg” om op die vraag antwoord te geven en reageerde wat geïrriteerd toen de investeerders het nieuws zelf naar buiten brachten.

Op 5 februari meldde het kritische burgerblog Ede Dorp dat de Edese biomassacentrales mogelijk verkocht zouden zijn. In de bij de Kamer van Koophandel gedeponeerde jaarrekening van moedermaatschappij MPD Holding was een negatief eigen vermogen van 3 miljoen euro zichtbaar. “In februari 2021 zijn de deelnemingen in Ede verkocht. Als gevolg hiervan is het eigen vermogen na de verkoop positief,” zo staat in de jaarrekening te lezen. De koper had al in 2020 5 miljoen euro overgemaakt voor “vooruit ontvangen verkoopopbrengst deelnemingen.”

Bureau Spotlight, een zelfstandig onderzoeksjournalistiek collectief in de Foodvalley, volgt de ontwikkelingen rond de Edese biomassacentrales al langer. Spotlight is inmiddels eigen research gestart naar deze overeenkomst en de mogelijke implicaties hiervan voor de inwoners van Ede en andere gemeenten waar Energie voor Elkaar actief is.

Asper Dorothea Holding Company S.à.r.l. is de Luxemburgse holding van het investeringsfonds Dorothea dat bestuurd wordt door het Britse Asper Investment Management, gezeteld in Londen. Het fonds is een partnerschap van grote institutionele en private beleggers, waaronder de Europese Investeringsbank (EIB), pensioenfonds ABP en Mubadala, het investeringsvehikel van het emiraat Abu-Dhabi.

Asper Dorothea haalde maar liefst 250 miljoen euro op om een strategisch belang te verwerven in de Nederlandse energietransitiesector en liet haar oog laten vallen op Energie voor Elkaar, het bedrijf van ondernemer Valentijn Kleijnen. Uit bedrijfsinformatie van de Kamer van Koophandel blijkt dat er de afgelopen twee jaar een herschikking heeft plaatsgevonden van de diverse BV’s van Kleijnen. Viel het Warmtebedrijf Ede eind 2020 nog onder MPD Holding, begin 2022 staat het te boek als dochteronderneming van Energie voor Elkaar. Als pakket met nog enkele andere BV’s zijn de Edese biomassacentrales en het Warmtebedrijf nu dus in handen van Asper Dorothea.

Hoe de constructie exact in elkaar zit – of er nu sprake is van een overname, gedeeld eigenaarschap of van een andere investeringsconstructie – is onderwerp van onderzoek. Woordvoerder Audrey van den Berg van Energie voor Elkaar bevestigde tegenover Bureau Spotlight wel dat er sprake is geweest van een herschikking van ondernemingen die van MPD Holding naar Energie voor Elkaar zijn verhuisd, maar zegt dat Valentijn Kleijnen nog steeds in meerderheid aandeelhouder is. Over de vraag of Asper Dorothea een belang heeft verworven, hoe groot dit belang is, en welke constructie er is opgetuigd, wilde ze geen uitspraken doen.

Feit is dat de deal tussen Asper Dorothea en Energie voor Elkaar al in februari 2021 definitief werd. Het investeringsfonds is zelfs 100% ten behoeve van Energie voor Elkaar opgericht, zo bevestigt Van den Berg. Toch heeft de Edese onderneming op haar eigen websites niets over deze ontwikkeling gemeld. Het College van B&W is pro-forma geïnformeerd, maar vond het niet nodig de Edese gemeenteraad op de hoogte te stellen. Drie raadsleden die door Bureau Spotlight werden benaderd – Gertjan Koster van GemeenteBelangen, Raşit Görgülü van Democratische Partij Ede en Ellen Out van GroenLinks – bleken van niets te weten.

Dit is saillant omdat tijdens een oordeelvormende raadsvergadering op 25 november 2021 over de Transitievisie Warmte voormalig wethouder Geert Ritsema van GroenLinks, verantwoordelijk voor de Edese energietransitie, de mogelijkheid nog opperde om een gemeentelijk infrabedrijf op te richten en samen met de Provincie Gelderland het Warmtebedrijf op te kopen. Op deze manier zou Ede het eigenaarschap over haar eigen duurzame energievoorziening kunnen houden.

Deze kans lijkt nu te zijn verkeken, wat illustratief is voor de zwakke regie vanuit de Gemeente Ede op het warmtetransitiedossier. Jaren geleden gaf de gemeente een private onderneming alle ruimte om een monopoliepositie te verwerven in de bio-energie. Dat was voor veel huishoudens al lastig, want als je van het gas af gaat en aangesloten wordt op het warmtenet, of een nieuwbouwwoning op het warmtenet koopt, kun je niet wisselen van aanbieder en ben je overgeleverd aan de tarieven van een monopolist. Nu komen hier buitenlandse investeerders bij die op grote afstand van Ede staan, zich minder van inwoners of de gemeente zullen aantrekken, en uiteraard rendement op hun investering willen zien. Dit rendement zal de komende jaren door de gebruikers van het warmtenet moeten worden opgebracht.

Raadslid Raşit Görgülü van de Democratische Partij Ede is niet te spreken over de gang van zaken. “Of de gemeente Ede dit wist weet ik niet, maar het college had dit wel moeten (willen) weten en de gemeenteraad hierover horen te informeren. De gemeente maakt deze monopolist groot en ziet Energie voor Elkaar als een partner in de energietransitie. Je moet dan wel weten wie je partner is,” aldus Görgülü, die hierover in de raadsvergadering van 10 februari meteen aan de bel trok.

Hij wilde van wethouder Leon Meijer, die de portefeuille van Ritsema heeft overgenomen, weten of de Gemeente Ede op de hoogte was van de wijzigingen bij het Warmtebedrijf en de komst van nieuwe investeerders. Meijer liet weten dat de situatie “in het voorjaar van 2021 was geconstateerd”, dus nadat de deal al rond was, en dat het Warmtebedrijf toen “tijdens een regulier overleg” om een toelichting is gevraagd. Ook is “de beschikbare openbare informatie” gecheckt. Het lijkt er op dat de gemeente voor een voldongen feit is gesteld en toen zelf maar even de KvK heeft gecheckt. “Dit gaf geen aanleiding om een diepgaande controle van de eigendomssituatie uit te voeren,” aldus Meijer.

Maar als het College van B&W al in voorjaar 2021 wist van de investeringsovereenkomst, waarom opperde wethouder Ritsema dan in november dat de gemeente het Warmtebedrijf misschien zou kunnen kopen? Meijer: “Dat is een optie die eigenlijk tien jaar geleden speelde. Op dat moment hebben gemeente en provincie dat afgewezen. Je kunt je afvragen of die beslissingen in het verleden wel zo verstandig zijn geweest. De ideeën bestaan nog wel, om het warmtenet misschien over te nemen. Of deze overname dat dwarsboomt zal de toekomst moeten uitwijzen.” Hij benadrukte dat de gemeente een puur faciliterende rol inneemt naar het Warmtebedrijf en dat de contracten om biomassa te leveren in stand blijven.

Hij adviseerde Görgülü om zich niet al te druk te maken over de internationale overname. “Ik herinner hem eraan dat de trein van Ede naar Amersfoort, Connexion, in Franse handen is. Ik betaal mijn energie thuis aan een Zweeds bedrijf. Mocht je bij Eneco je energie halen, dan betaal je aan een Japans bedrijf. We leven in een globaliserende wereld waar bedrijven in onze gemeente in handen zijn van partijen uit andere gebieden.” En met een sneer naar luis-in-de-pels Ede Dorp: “Uw informatie kwam van het platform Ede Dorp, en ik kan u verklappen dat één van hun columnisten werkt voor een Chinees bedrijf. Zo gaat dat in onze wereld.”

Görgülü was not amused. “Het gaat hier wel om een monopolist die subsidie heeft ontvangen, streeft naar winstmaximalisatie en op grote afstand staat van het publiek. Gebruikers kunnen niet overstappen, ze zijn aan het bedrijf overgeleverd.” Erik Wesselius van de nieuwe partij Mens en Milieu reageerde op Twitter: “Die opmerking van de wethouder was niet in orde. De crux is dat de gemeente nauwelijks regie lijkt te voeren rond verdere ontwikkeling van het warmtenet. Ze laat het initiatief volledig aan de monopolist. Op die manier gaan Edenaren in de toekomst veel te veel betalen voor warmte. Het is triest dat er bij de warmtetransitie, met veel publiek geld (subsidie) en andere vormen van overheidssteun, private monopolies worden gevormd die tot in lengte van dagen winsten kunnen maken. En dat terwijl het ook heel anders kan.”

Gerrit Flier van de SGP gaf Görgülü mee: “Ik zou u willen aanbevelen om ook eens het gesprek aan te gaan met het Warmtebedrijf en deze vragen, zorgen, daar kenbaar te maken. Dat kan soms heel verhelderend werken.” Bureau Spotlight vroeg SGP-fractiesecretaris Wilhelm Doeleman, die vanuit communicatie-adviesbureau PDR ook enige tijd strategisch adviseur van het Warmtebedrijf Ede was, hoe de SGP-fractie hierin staat. “We voelen ons betrokken bij dit dossier omdat het onze wethouder Breunis van de Weerd was die destijds met Kleijnen in zee is gegaan. Er wordt nogal eens polariserend over het Warmtebedrijf geschreven en wij zoeken de nuance in dit debat,” aldus Doeleman. Flier zelf reageerde telefonisch: “Die monopoliepositie zit ons ook niet helemaal lekker, maar we mogen in Ede best blij zijn met een van de meest groene warmtenetten van Nederland.”