Nieuwe organisatie brandweer vanaf januari: wat betekent dit voor jou?

Dat er iets moest veranderen aan de organisatie van de brandweer in Ede, dat was voor iedereen duidelijk. Overdag zitten de brandweerlieden in het centrum van Ede ‘gekazerneerd’: ze zijn al op de kazerne en kunnen daardoor snel uitrukken, in ongeveer anderhalve minuut. ‘s Nachts en in de weekenden werken de brandweerlieden op oproepbasis: wanneer een brand gemeld is, moeten zij vanaf huis naar de kazerne komen. Dit duurt 2 tot 3 minuten langer dan wanneer ze al op de kazerne zitten. Daarom is ‘s nachts en in het weekend kazerne Stadspoort ook actief, zodat het zuiden van Ede ook snel genoeg bereikt wordt.

Het probleem met deze situatie, is dat het oproepklaar thuiszitten van de brandweerlieden ook geldt als arbeidstijd. Hierdoor wordt de arbeidstijdenwet overschreden – de brandweermannen en -vrouwen werken op deze manier meer uur dan wettelijk toegestaan. Een nieuwe organisatievorm is was daarom onvermijdelijk.

Drie onderdelen spelen een rol in de Edese brandweerzorg: de veranderingen bij de kazerne aan de Breelaan, het open blijven van kazerne Stadspoort en de aanrijtijden van de brandweerwagens. Deze worden in dit artikel een voor een uitgelicht.

Vanaf volgende maand wordt de brandweerkazerne in het centrum daarom met 24-uursdiensten bezet: beroepsbrandweerlieden wisselen elkaar in diensten van 24 uur af op de kazerne. Daarnaast komen er zogenaamde parttimers. Brandweercommandant Anton Slofstra legt uit: “We hebben nu nog mensen met een vrijwillige aanstelling die de 24-uursdiensten aanvullen en in de toekomst zal dat een parttime beroepsaanstelling worden. Je kunt je voorstellen dat als je een vaste kern hebt, je wat flexibiliteit wil hebben om ziekte, verlof en vakantie op te kunnen vangen. Dat doe je met die parttimers, zo maak je het rooster rond.”

In plaats van kazernering overdag en oproepbasis in de nachten en in het weekend, zal vanaf januari de kazerne aan de Breelaan dus 24/7 bezet zijn. Zowel Slofstra als burgemeester Verhulst zijn blij met deze ontwikkeling. Slofstra: “Als men vanaf de Breelaan uitrukt met een 24-uursdienst dan wordt een heel stuk van de stad nog sneller afgedekt dan nu in de nachtsituatie, omdat ze niet meer van thuis hoeven te komen. Dus gemiddeld gaat de dekking van Ede significant beter worden.” Deze betere dekking gaat wel wat kosten: jaarlijks zo’n €1,5 miljoen, omdat de loonkosten bij een 24/7 bezetting toenemen.

Dat de Breelaan overstapt naar 24-uursdiensten om de overschrijding van de arbeidstijdenwet op te lossen, heeft gevolgen voor kazerne Stadspoort, legt Slofstra uit. “Omdat je er op dit moment 3 minuten langer over doet om uit te rukken, dek je een kleiner gebied af binnen dezelfde tijd. Stadspoort vangt dat stukje op in de nachten en weekenden. Nu we in de nachtsituatie op de Breelaan dezelfde situatie krijgen als de dagsituatie, is de logische redenering dat je dan ook – net zoals je nu in de dagsituatie – ook in de nachtsituatie zonder Stadspoort kan.”

Volgens Slofstra is Stadspoort niet nodig om goede brandweerzorg te leveren in Ede. “Als Stadspoort er wel is scoor je ietsjes beter, maar niet zo heel veel”, aldus Slofstra. In de toekomst wordt de post aan de Breelaan vervangen door een nieuwe kazerne. Het locatie-onderzoek loopt nog, maar de kans is groot dat de nieuwe post centraler komt te liggen dan de Breelaan. “Als de post verschuift naar het westen, dan zit hij wat meer in het midden van het verzorgingsgebied en kan de brandweer in een groter gebied van de stad sneller komen dan nu. Dan wordt eigenlijk het gebied dat Stadspoort sneller zou afdekken nog kleiner. Dan is de bijdrage van Stadspoort niet helemaal nul, maar dan gaat het wel richting nul toe”, redeneert Slofstra. 

Ook burgemeester Verhulst gelooft dat met een 24-uursorganisatie op de Breelaan de inzet van Stadspoort niet meer nodig is. En als er een nieuwe, meer centraal gelegen kazerne komt, is Stadspoort nog minder nodig. Toch mag Stadspoort, vanwege de onenigheid in de lokale politiek over het belang van de kazerne nog, een jaar open blijven om te bewijzen dat er wel degelijk een toegevoegde waarde zit in het open houden van deze post. “Stel je voor dat in dat jaar blijkt dat we helemaal niet zonder Stadspoort kunnen, dan hebben we dat verkeerd gezien. Ik denk van niet, maar het zou best kunnen. Dan moet je ook zeggen ‘we hebben het fout gezien blijkbaar’”, aldus burgemeester Verhulst.

Het nut van Stadspoort

Dat Stadspoort nog een jaar open mag blijven, is te danken aan de inzet van de vrijwilligers van deze post. Nadat zij afgelopen januari hoorden dat de post per 1 januari 2021 zou sluiten, zetten zij alles op alles om dit te veranderen. Politiek en media werden benaderd, een petitie werd opgesteld. Het leverde onrust in Ede op, want is het nog wel veilig als Stadspoort haar deuren sluit? Volgens de vrijwilligers van de kazerne zou het een flinke achteruitgang betekenen. 

Martijn Vlastuin is 12 jaar vrijwilliger en heeft in die tijd de toegevoegde van Stadspoort leren kennen. Hij vertelt: “Wij zijn gewoon maandag tot en met vrijdag vanaf half 6 ‘s avonds tot 7 uur ‘s ochtends beschikbaar en in de weekenden draaien wij 24 uur. Alle feestdagen zijn wij ook gewoon operationeel. We worden zelfs met stormdagen doordeweeks overdag ingezet, want dan kunnen wij ook best wel een ploeg bij elkaar krijgen. Wij gaan er gemiddeld 130 keer per jaar uit. Dat is gewoon gigantisch, dat is het dubbele van wat de meeste posten draaien qua uitrukken. We zijn zelfs wel eens boven de 150 uitgekomen.”

Ook André Hazeleger, 40 jaar vrijwilliger, vindt Stadspoort een succesvolle en belangrijke kazerne. “We zijn heel strategisch gelegen: we hebben woonwijken, het ziekenhuis, een dovencentrum, een psychiatrische instelling, hoge flats, industrie, het binnenveld…  Bennekomse boerderijen, waar we ook wel eens zijn geweest met grote branden en een hele stal met paarden hebben kunnen redden. Qua wegenstructuur komen we gemakkelijk in verschillende delen van Ede.”

Toch is de €200.000 die het openhouden van Stadspoort per jaar kost niet nodig volgens Verhulst en Slofstra. Komend jaar wordt dit bedrag wel nog uitgetrokken zodat de vrijwilligers hun meerwaarde kunnen aantonen, maar als hun bewijs niet overtuigend is sluit de post alsnog. Volgens Verhulst is dit geen bezuiniging, want door de nieuwe 24-uursorganisatie aan de Breelaan gaat er juist meer geld naar de brandweer. Volgens de burgemeester geeft de sluiting van een kazerne het beeld dat er bezuinigd wordt. “Er gaat gewoon meer geld per jaar naar de brandweer. Hoezo uitgekleed?”

Voor inwoners van Ede maakt het natuurlijk niet uit of de brandweer vanuit kazerne Stadspoort of Breelaan komt, zolang deze maar op tijd is. Hoe lang de brandweer erover mag doen om na een melding tot de brand te komen is wettelijk vastgelegd. Dit heet de aanrijtijd en deze verschilt per gebouw. Voor woningen boven een winkel geldt bijvoorbeeld de kortste wettelijke aanrijtijd van 5 minuten, terwijl voor een kantoor de langste wettelijke aanrijtijd van 10 minuten geldt. Voor de meeste woningen geldt een aanrijtijd van 8 minuten.

Dat er wettelijke aanrijtijden zijn vastgesteld, betekent niet dat deze een op een overgenomen worden door steden en gemeentes. Regio’s mogen namelijk afwijken van de wettelijke norm wanneer ze daar een goede onderbouwing voor kunnen geven. Zo hanteert Ede een opkomsttijd van 8 minuten voor alle gebouwen, waardoor de opkomsttijd van 5 of 6 minuten voor bepaalde gebouwen niet nagestreefd wordt. Voor Ede is de reden hiervoor dat “het aantal branden dat bij deze objecten heeft plaatsgevonden, de afgelopen 5 jaar relatief laag was. Zo laag dat het vanuit maatschappelijk en economisch oogpunt niet reëel is om 5 of 6 minuten als uitgangspunt te nemen voor de minimale opkomsttijd van de repressieve organisatie.”

In de afgelopen drie jaar voldeed Ede dan ook niet altijd aan de wettelijke aanrijtijden. Zo blijkt dat in spoedeisende gevallen de wettelijke aanrijtijden in 2017 in 68% van de gevallen werd gehaald, in 2018 in 74% en in 2019 in 69% van de gevallen. Toch blijft Slofstra overtuigd van de kwaliteit van de brandweerzorg in Ede. “Er wordt veel waarde gehecht aan de snelheid waarmee de brandweer komt. Dat is natuurlijk terecht, alleen wij zien ook landelijk dat we de snelheid waarmee we bij branden kunnen komen niet significant kunnen verbeteren. Waar je je winst moet halen voor beter brandweerzorg, zit uiteindelijk veel meer aan de voorkant. Dus als je een brand sneller kunt detecteren, door het ophangen van een rookmelder in de woning, dan wordt een brand misschien wel vijftien minuten eerder ontdekt. Dat is veel efficiënter dan twee minuten sneller ter plaatse zijn”, aldus Slofstra. 

Burgemeester Verhulst is ook niet bezorgd over deze percentages, met het oog op januari. “Grote delen van Ede worden veiliger omdat je daar ook in de nachtsituatie sneller bent. Omdat ze gewoon sneller in de auto zitten.” Over de impact van een eventuele sluiting van Stadspoort zegt hij: “In de directe omgeving van Stadspoort, zal Stadspoort er in de nachten en weekenden altijd eerder zijn dan Ede Breelaan, ondanks de kazernering. Het totale effect van de nieuwe situatie zonder Stadspoort is dat het grootste gedeelte van Ede er veiliger van wordt, behalve het gebied direct rond Stadspoort.” Slofstra vult aan: “Maar ze worden op tijd geholpen door de brandweer.”