Theater & journalistiek komt samen: ontroerende verhalen van jonge mantelzorgers op het podium

Iedereen in de zaal heeft zojuist de voorstelling ‘Merci dat jij er bent’ van Max Wind gezien, gebaseerd op onderzoek van de journalisten van Bureau Spotlight in samenwerking met De Balie Amsterdam. 

Op 22 juni kwam op het toneel van Cultura een onderzoek van Bureau Spotlight naar jonge mantelzorgers tot leven. Uit dit onderzoek komt naar voren dat de gemeente graag wil helpen, maar dat (jonge) mantelzorgers te weinig in beeld zijn en het vaak onduidelijk is wat de behoeftes zijn van deze groep. Ook in de voorstelling komt dit terug. De acteur die de wethouder speelt laat in een powerpoint laat zien wat de gevolgen kunnen zijn van een overbelaste mantelzorger: burn-out, depressie, schooluitval, verslavingen. Maar hier hebben ze bij de gemeente wel een oplossing voor: “Omdat jullie allemaal je eigen verhaal hebben, willen we heel graag maatwerk aanbieden. Elk verhaal een traject speciaal.”De gemeente hamert op maatwerk, maar vervolgens zijn er teveel mensen die hulp nodig hebben en blijkt ‘bulk-hulp’ toch de enige oplossing. 

Een mix van pijnlijke grappen en scherpe opmerkingen laat zien hoe de gemeente haar best doet om hulp te bieden, maar dit ondanks de goede bedoelingen in de praktijk niet goed uitgewerkt wordt.

Nadat de voorstelling is afgelopen gaat hoofdredacteur van Bureau Spotlight Irene Hollebrandse in gesprek met verantwoordelijk wethouder Jan Pieter van der Schans en jeugdwerker Gerrie Kelderman van Malkander, de organisatie die de taak heeft de jonge mantelzorger in Ede te vinden en ondersteunen. In het gesprek komt naar voren hoe lastig het is om de jonge mantelzorger te vinden, omdat het een erg onzichtbare groep is. Tegelijkertijd wordt wel duidelijk dat het van belang is om deze groep op tijd op de radar te krijgen en te ondersteunen, om overbelasting te voorkomen. Maar waarom lukt het de gemeente niet om de jonge mantelzorger te vinden? Tijdens het nagesprek stelt de hoofdredacteur kritische vragen: Heeft de gemeente de taak om de mantelzorger te vinden niet heel makkelijk over de schutting gegooid bij malkander en hebben zij wel voldoende middelen om de mantelzorger te vinden? Gerrie geeft aan dat ze niet genoeg middelen hebben om de jonge mantelzorger te vinden. Het blijkt erg lastig om de doelgroep in beeld te krijgen.

Volgens Jan Pieter komt dit omdat de jonge mantelzorger zich niet herkent in de term ‘mantelzorger’. Doordat ze zich er niet in herkennen, denken ze dat het normaal is om voor hun ouders of familie te zorgen, er moet daarom volgens Jan Pieter meer aandacht komen voor. Maar hoe wil de gemeente dit gaan aanpakken? Samen met Malkander zijn ze een scholenproject gestart. Door aandacht te vragen op school over dit onderwerp hopen ze jonge mantelzorgers te bereiken en zo overbelasting voor zijn. Dit blijkt nog niet zo makkelijk. Er zijn maar weinig scholen die mee willen werken aan het project. De druk bij leraren is momenteel hoog en vaak komen eerst andere onderwerpen aan het bod en blijft mantelzorgen een ondergesneeuwd thema. Er ligt hier nog een grote opdracht voor de gemeente en Malkander. Hoe gaan ze ervoor zorgen dat meer scholen zich aanmelden en hoe kan het dat 1 op de 3 jongeren een mantelzorger is, maar dat ze bijna niet te vinden zijn? 

In de voorstelling die regisseur Max Wind maakte over mantelzorg staan vijf perspectieven centraal die dit lastige ondersteuningsvraagstuk vertolken: de mantelzorger, de politicus, de gemeente, de mantelzorgmakelaar en de zorgvrager zelf. Deze verhalen zijn gebaseerd op de bevindingen uit ons onderzoek naar de (jonge) mantelzorger en de onderzoeken naar ditzelfde thema door De Balie in Amsterdam en de Stadsbron in Amersfoort. 

De voorstelling wordt geopend met korte ervaringen van (jonge) mantelzorgers. Deze verhalen worden verteld door verschillende acteurs. O.a. een verhaal over een jongen die zich niet gezien voelt op school, hij baalt dat er nooit naar zijn thuissituatie wordt gevraagd en voelt zich hierdoor niet begrepen: “Ik wist niet eens dat ik mantelzorger was, ik was alleen maar met mijn familie bezig en niet met mijzelf.” Tijdens de voorstelling wordt het duidelijk dat mantelzorgen heel veel verschillende vormen aanneemt. Zo wordt er een verhaal verteld over een jongen van 12, die zorgt voor zijn chronisch zieke vader: “Ik help gewoon met de kleine dingen, ik houd me er verder niet zoveel mee bezig. Mantelzorgen heet dat blijkbaar, dat voelt helemaal niet zo”. Ook komt er een verhaal voorbij van een moeder van 54 die voor haar zoon van 30 zorgt die meerdere psychoses heeft gehad.

Kijk hier de hele voorstelling:

Ook krijgen de mensen in het publiek de mogelijkheid om vragen te stellen aan de wethouder. Dit levert mooie gesprekken op en er was ruimte om in te gaan op persoonlijke verhalen. Zo deelt een moeder van twee jonge mantelzorgers haar verhaal. “Ik vind het heel mooi dat er activiteiten worden georganiseerd voor jonge mantelzorgers, maar wordt er ook naar de thuissituatie gekeken en wat daarvoor hulp nodig is? Mijn man heeft een ernstige ziekte en ik heb zelf een ongeluk gehad, waardoor mijn kinderen veel moeten doen. Gelukkig is daar wel hulp voor gekomen, maar ik zie jonge mantelzorgers die geen hulp krijgen thuis, omdat ‘een van de ouders gezond is’. Maar er moet ook brood op de plank komen, dus één van de ouders moet werken, terwijl het thuis wel gewoon doorgaat. Ik moet elke twee jaar vechten voor thuishulp. Ik vind dat hier nog een grote taak voor de gemeente ligt” 

Een groot thema na het onderzoek van Spotlight en het nagesprek is: hoe krijgen we de jonge mantelzorger goed in beeld en hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze niet overbelast raken? De wethouder is samen met Malkander een scholenproject gestart. Op dit moment doen er twee scholen mee aan dit project. Een vraag uit de zaal volgt: wanneer is het project geslaagd en hoe is dit meetbaar? Het antwoord van de wethouder is niet helemaal bevredigend en blijft onduidelijk, maar hij belooft wel langs te gaan bij de wethouder van onderwijs om te kijken hoe ze nog meer scholen kunnen betrekken. 

En nu?

Belofte maakt schuld en wij zijn benieuwd wat de plannen zijn voor de komende tijd. Via de mail krijgen we te horen dat wethouder Van der Schans met de wethouder van onderwijs in gesprek is gegaan. Op de vraag of er ook een plan van aanpak is gemaakt, krijgen we het antwoord dat er geen plan van aanpak nodig is, want samen spannen ze zich in om het onderwerp in het onderwijs de aandacht te geven die het nodig heeft. Uit het onderzoek van Bureau Spotlight komt dat aandacht alleen niet voldoende is. Jonge mantelzorgers hebben ook behoefte aan ondersteuning. Tijdens het nagesprek vraagt Irene aan Gerrie of ze wel voldoende middelen hebben om de jonge mantelzorgers te vinden. Gerrie vertelt dat ze altijd meer willen doen en zich af en toe wel geremd voelen. Te weinig geld en te weinig mensen zorgt ervoor dat het stap voor stap gaat en soms langzamer dan ze willen. JMZ GO! valt onder de welzijnsorganisatie Malkander en samen met de jongerenwerkers zetten ze zich in voor de jonge mantelzorger. Ze zijn o.a afhankelijk van subsidies. 

Ook Gerrie hebben wij na een aantal maanden weer opgebeld. Hoe staat het er nu voor? Hebben ze meer subsidie aangevraagd en krijgen ze dat ook? JMZ GO! doet nu mee met een landelijke pilot gericht op het creëren van jonge mantelzorgvriendelijke scholen. Aan het project doet uiteindelijk één school mee, in plaats van de eerder gedachte twee. Het vinden van scholen die mee wilden doen aan de pilot was moeilijk. Maar Gerrie merkt dat er nu wel meer aandacht is voor het thema en dat ook meer scholen interesse hebben. Het vinden van 16-plussers blijft nog steeds een uitdaging en ze focussen daarom nu op jongere mantelzorgers. JMZ GO! heeft verder geen contact meer gehad met wethouder. Na de avond heeft Gerrie de wethouder nog een berichtje gestuurd of hij langs is gegaan bij wethouder van Onderwijs, maar hier hebben ze geen reactie op gehad. Op de vraag of JMZ GO! nu meer subsidie heeft aangevraagd voor volgend jaar zodat ze dan meer kunnen doen voor de jonge mantelzorger, willen ze geen antwoord geven.  

De gemeente is momenteel bezig om gesprekken te voeren over de begroting van volgend jaar. Van de wethouder hebben wij een reactie ontvangen dat het zijn ambitie is om meer in te zetten op preventieve maatregelen ter voorkoming van de overbelasting van jonge mantelzorgers. Hij wil de sociale basis vergroten zodat er uiteindelijk minder zorg nodig is. Of de subsidie van Malkander goedgekeurd wordt, bekijkt de gemeente eind dit jaar. De gemeente toetst dan de subsidieaanvraag van Malkander aan de eigen plannen en doelen.

Wij willen iedereen bedanken die aanwezig was. Heb je nog vragen over ons onderzoek of heb je feedback? Stuur ons dan een mail op [email protected]. We horen graag van je!