Toekomst van het Binnenveld blijft onzeker: ‘Het wringt aan alle kanten’

Overheden, agrariërs en natuurorganisaties komen in het gebiedsproces samen om de toekomst van het Binnenveld te bespreken. Voor dit gebied, dat tussen Ede, Veenendaal, Rhenen en Wageningen ligt, zijn allerlei doelen opgesteld. Denk bijvoorbeeld aan stikstofreductie en natuurherstel, maar ook woningbouw, energieopwekking en mobiliteit. Om deze opgaven met elkaar te verenigen, komen elf partijen regelmatig samen.

Het Gebiedsproces het Binnenveld levert vooral ,,chagrijn en irritaties en nog maar weinig actie op”, aldus wethouder Jan Pieter van der Schans in een eerder gesprek met Bureau Spotlight. Uit een evaluatierapport van adviesbureau P2 blijkt onder andere dat het proces alsmaar in de eerste ontwikkelfase blijft hangen en geen vooruitgang boekt. Overheidspartijen voelen geen verantwoordelijkheid en de verwachtingen lopen uiteen. ,,Het wringt aan alle kanten”, is een anoniem citaat in het rapport. Het proces komt hierdoor alsmaar onder druk te staan en de onderlinge relaties verslechteren. ,,Niemand wil rot doen”, zo vermeldt het rapport ook. Partijen hebben het proces lang aangekeken zonder gezamenlijke kritische reflectie, ondanks aanleidingen daartoe.

Op het dieptepunt besluiten de verenigde agrariërs afgelopen zomer afstand te nemen van het gebiedsproces, omdat zij opmerken dat overheden woningbouwplannen voor het Binnenveld hebben. Ook Staatsbosbeheer en vertegenwoordiging van natuurorganisaties delen deze onvrede. Het moeizame verloop is een reden voor provincie Gelderland om een ander adviesbureau in te schakelen: ,,We hadden zorgen omdat de resultaten op zich lieten wachten en planningen niet werden gehaald”, laat een woordvoerder weten.

Ondertussen is het gebiedsproces ruim twee en een half jaar op weg, maar de beleidskaders zijn nog niet bekend. Het proces heeft tot nu toe 749.417 euro gekost. Van dit bedrag zijn met name begeleidingskosten betaald. En concreet heeft het in ieder geval twee gebiedsvisies opgeleverd: een van de verenigde agrariërs (Gebiedscoöperatie het Binnenveld) en een de vertegenwoordiging van natuurorganisaties met 450 leden (Mooi Binnenveld).

Voor het laten slagen van een gebiedsproces is een onafhankelijke voorzitter nodig. Hiervoor was adviesbureau Wing in 2021 aangesteld en sinds afgelopen zomer is dat P2. Een exacte opdrachtomschrijving voor Wing en het aantal overleggen kan gemeente Ede nu niet geven. Maar ten behoeve van het proces heeft dit adviesbureau enkele rapporten opgeleverd, zoals een gebiedsanalyse en een plan van aanpak. In totaal factureerde dit bureau 570.417 euro voor deze werkzaamheden aan gemeente Ede.

Het stokje is door P2 overgenomen, die maakte een evaluatierapport op en begeleidt het proces nu bijna een jaar. P2 factureerde 80.000 euro aan provincie Gelderland. Het is onbekend hoeveel uren ambtenaren aan het gebiedsproces hebben besteed.

Gebiedsprocessen kosten nu eenmaal tijd, zo vermeldt een rapport van de Rekenkamer Oost-Nederland: gemiddeld zo’n acht tot tien jaar. Het werkt alleen onder bepaalde voorwaarden, weet Geerten Boogaard, universitair docent bestuursrecht aan de Leiden Universiteit: ,,Niet te veel onzekere factoren, voldoende inzet van alle partijen, vertrouwen en erkenning.”

Volgens de Gebiedscoöperatie en Mooi Binnenveld doet juist het gebrek aan inzet van overheden afbreuk aan het vertrouwen. Zij zijn teleurgesteld na de afloop van de laatste bijeenkomst op 15 april. De overheden hadden toen de beleidskaders voor het Binnenveld kenbaar moeten maken, maar zijn hun afspraken niet nagekomen.

Zowel de achterban van Mooi Binnenveld als van Gebiedscoöperatie het Binnenveld hebben tijd en energie gestoken in het ontwikkelen van een visie voor het gebied. De visies hebben veel overeenkomsten. Beide voorzien een toekomstbestendige landbouw met lokale energieproductie en zorg voor de natuur.

Daarnaast benadrukt Mooi Binnenveld het belang van het ecologisch verbinden van het Binnenveld met de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaarden voor het behoud van biodiversiteit. Voor de Gebiedscoöperatie is een levensvatbare landbouw die de natuur en waterkwaliteit beheert, behoudt en verder verduurzaamt een speerpunt.

,,We zijn een aantal jaren verder, maar ik heb nog maar weinig werk van de overheden gezien”, zegt Willem Hendriks van Mooi Binnenveld. Ook tijdens de bijeenkomst brengen zij maar weinig ter tafel, vindt hij. ,,Ik krijg de indruk dat zij het gebiedsproces niet serieus nemen.” De achterban van Mooi Binnenveld en enkele experts zijn twee avonden samengekomen om vervolgens zestig uur te steken in het formuleren van een visie.

Siem Korver, voorzitter van de Gebiedscoöperatie, sprak zo’n 75 boeren in de regio en organiseerde veertien bijeenkomsten met de coöperatie voor het realiseren van een gezamenlijke visie: ,,Ik weet welke boer wil stoppen, wie wil extensiveren en wie wil transformeren naar bijvoorbeeld biologisch.”

De gebiedscoöperatie ontving in totaal 99.000 euro van de provincies voor het opstellen van hun visie. Nu wil Korver toestemming van de overheden om de visie uit te voeren: ,,Geef ons de ruimte om dit zelf op te lossen.” Linda Versteeg, bestuurslid bij de Gebiedscoöperatie, vult aan: ,,We weten hoe we stikstof kunnen reduceren, duurzame energie kunnen opwekken en meer natuur kunnen realiseren.”

Alleen woningbouw kan nog wel eens de kink in de kabel worden, denkt Korver: ,,We begrijpen dat er een woningnood is, maar niet alles is mogelijk. Daarom hebben we alternatieven voorgesteld, zoals de Mansholtlaan laten inzakken en eroverheen bouwen.”

Juist het debat rondom woningbouw is nog niet beslecht. Eerder werd deze opgave de ,,olifant in de ruimte” genoemd door wethouder Van der Schans. Ook zou gemeente Rhenen het gebiedsproces blokkeren. Dit omdat het aantal en de locatie voor woningen vanuit deze gemeente nog niet duidelijk zijn. Rhenen heeft eerder de noordelijke randen van het Binnenveld aangewezen als potentiële locatie voor de bouw van zo’n 2500 woningen.

Ook is de komst van de wijk de Nieuwe Meent nog niet uitgesloten, zo staat vermeld in de Verstedelijkingsstrategie van regio Foodvalley en die plannen wil provincie Utrecht volgen. Ondanks dat verantwoordelijk wethouder van Rhenen, Gert van Laar, zich juist tegen de komst van een groot aantal woningen in het Binnenveld uitsprak. De partijen zijn in gesprek en willen voor het zomerreces meer duidelijkheid geven over de plannen.