Het project in Veenendaal is er één van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI), dat valt onder het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). In de afgelopen vier jaar vonden er minstens 25 LSI-projecten plaats in het hele land. Dit blijkt uit onderzoek van Argos en Lighthouse Reports, waarmee Bureau Spotlight samenwerkt.
Gemeenten werken in LSI-projecten samen met landelijke partners om fraude en misstanden op te sporen. Deze partners kiezen zelf welke “verwonderadressen” voor hen interessant zijn. Hiervoor gebruiken ze samen soms wel tientallen risico-indicatoren binnen één project. Over bewoners op adressen waarin twee partners “een belang” hebben wisselen de organisaties gegevens uit.
Ook in Veenendaal kent het LSI-project tientallen indicatoren. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) heeft bijvoorbeeld interesse in mensen waarvan de partner in het buitenland woont. Want, aldus de SVB, deze persoon kan zelf ook in het buitenland wonen en dus frauderen. De gemeente Veenendaal zoekt tegelijkertijd naar kleine woningen waar meerdere personen staan ingeschreven. Het is een ‘aanwijzing’ dat er mogelijk iets niet klopt met de inschrijving. In het project kunnen beide aanwijzingen op één adres een huisbezoek betekenen.
“Doodeng”, noemt Tijmen Wisman het delen van gegevens. “Het is alsof er een digitale versie van jezelf op de operatietafel ligt. Allemaal aspecten van jou als burger liggen onder een vergrootglas. En dat terwijl je niet weet welke gegevens ze van je hebben. Sterker nog: je weet niet eens dat je daar op tafel ligt.” zegt Tijmen Wisman, universitair docent privacyrecht aan de Vrije Universiteit en voorzitter van Platform Burgerrechten.
“Door het opeenstapelen van allerlei risicosignalen creëer je wel heel makkelijk een fraudevermoeden. De wet biedt helemaal geen ruimte om burgers te onderwerpen aan dergelijke indringende controle met gegevens”, zegt Huissen. Platform Burgerrechten stapt samen met onder andere FNV en Privacy First naar de rechter om deze werkwijze aan te vechten. In een reactie heeft minister Carola Schouten (SZW) laten weten dat de LSI-aanpak extern zal worden doorgelicht. Burgemeester Gert-Jan Kats (Veenendaal) benadrukt in een reactie dat de gemeente binnen de wet heeft gehandeld.
